Terugblik op Santorini: is het gerommel voorbij?
2
Aardbevingen troffen de Griekse vulkaan Santorini, een eiland in de Egeïsche Zee, begin februari dit jaar. Een huiveringwekkende reeks trillingen met magnitude van 4 of meer op de schaal van Richter schrikten zowel bewoners als toeristen op. Vulkanologen en seismologen brak het oud zweet uit. Komen er nog grotere aardbevingen? Komt er een uitbarsting? Waar is Santorini toe in staat? Is het er nu rustig?
Als de natuur zich laat horen en ons de stuipen op het lijf jaagt, wordt dat breed uitgesmeerd in de media. Maar dan wordt het rustig en kraait er geen haan meer naar. Dus eigenlijk horen we maar een half verhaal, het paniekerige gedeelte. Wij vinden het boeiend en belangrijk terug te blikken. Alleen dan krijg je een beter overzicht op de situatie. Want Santorini (ook Thera genoemd) en andere plaatsen op plaatranden blijven zeer risicovol. Of ze nu voor wereldnieuws zorgen of niet.
Griekse overheden gaven opdracht de eilanden te evacueren, een moedige beslissing. Intussen gaat het dagelijkse leven z’n gewone gangetje. Cruiseschepen gaan opnieuw voor anker en lossen ladingen toeristen. De donkere kant van Santorini lijkt even vergeten. Het lijkt rustig. Of toch tijdelijk.
De grillen van de aardkorst hadden niet alleen verstrekkende gevolgen voor het leven op de eilanden, maar wierpen vooral vragen op over de toekomstige risico’s. Die behelzen zowel vulkaanuitbarstingen, tsunami’s als aardbevingen.
- Weerliefhebber? Volg ons via X en Facebook
- Volg de interessante weerberichten op Youtube
Meer dan 10.000 aardbevingen maakten het bont op Santorini
Vanaf eind januari 2025 registreerden de seismografen verhoogde activiteit. In de periode tussen 26 januari en 7 februari werden meer dan 11.700 bevingen gemeten in de regio tussen Santorini en Amorgos. De meeste van deze bevingen waren zwak tot matig sterk, met magnitudes variërend tussen 3,0 en 5,2 op de schaal van Richter.
Het epicentrum lag op zo’n 25 kilometer ten noordoosten van Santorini, in het gebied tussen Santorini, Amorgos en de onderzeese vulkaan Kolumbo (op 8 km van Santorini). De schade bleef beperkt, maar er waren wel enkele landverschuivingen en afbrokkelende bergflanken.
Kolumbo: een gevaarlijke onderzeese vulkaan
De Kolumbo vulkaan ligt onder de zee, net iets ten zuidwesten van de plaats van de aardbevingen. De laatste uitbarsting van deze vulkaan was in 1650. Gloedwolken en zwavel bereikten Santorini, as woei tot in Turkije, en een vloedgolf teisterde de omgevende eilanden tot op een afstand van 150 km.
Santorini vulkaan: geologische risico’s
De geologische risico’s die de Santorini-vulkaan plagen kunnen als volgt beschreven worden: Er bevindt zich magma onder de vulkaan, wat potentieel voor uitbarstingen inhoudt. De omgeving is seismisch actief en ligt in de hogere gevarenzone voor ‘seismic hazard’. De Helleense Boog (zie verder) waarop Santorini ligt, is een van de meest actieve seismische regio’s van Europa. De geografie van de caldera toont steile hellingen, ook onder water. Dat verhoogt het risico op het afschuiven van een deel van de flanken (‘flank collapse’ of ‘caldera collapse’), wat ook op zich een tsunami of vloedgolf kan veroorzaken, zonder dat daar een uitbarsting voor nodig is.
De geologische geschiedenis toont verder waartoe Santorini in staat is, uitzonderlijke grote uitbarstingen en bijhorende tsunami’s met een regionale impact.
- Aardbevingen gerelateerd aan vulkanisme: de Campi Flegrei.
- Herbeleef Tonga, de drukgolf die deze uitzendde, en de vermoedde impact (of niet) op klimaat.
Laatste uitbarsting van Santorini
De Helleense Boog (Hellenic Arc) is een subductiezone en een van de actiefste vulkanische gebieden in Europa. De Afrikaanse Plaat duikt er onder de Euraziatische Plaat.
Deze geologische setting maakt het gebied extreem gevoelig voor zowel tektonische als vulkanische activiteit.
Santorini is een vulkaan (één groot en enkele kleinere eilanden van de archipel zijn de randen van de krater) en barstte voor het laatst uit in 1950. Deze laatste uitbarsting was slechts een VEI 2 (volcanic explosivity index), veel minder dan de catastrofale uitbarsting die de Minoïsche beschaving van de kaart veegde in 1600 voor Christus (de “Minoïsche uitbarsting”). Dat was een VEI 7, nog net geen superuitbarsting. Tsunami’s van tientallen meters hoog raasden over zee tot in Kreta.
Huiveringwekkende kanttekening: Campi Flegrei in Italië is ook in staat tot een VEI 7 en de Eifel in Duitsland tot een stevige VEI 6.
Toch geen opstijgend magma
De experts gaven aan dat de recente bevingen waarschijnlijk werden veroorzaakt door verschuivingen op de tektonische plaatrand en niet direct gerelateerd waren aan vulkanische activiteit of veranderingen in magmakamers, zoals opstijgend magma.
Ondanks de intense seismische activiteit was er geen onmiddellijke aanwijzing voor een op handen zijnde vulkaanuitbarsting. Toch bleef men waakzaam, aangezien het gebied bekendstaat om zijn complexe geologie en explosieve geschiedenis.
Gerust kan je nooit helemaal zijn op plaatranden, maar de seismische kaart van maart 2025 toont hoe rustig het er nu is. Momenteel rommelt het er nauwelijks.
