Terugblik op een bijzondere week in Europa
Wat hebben we op weergebied een memorabele week achter de rug in Europa. Diverse plekken op ons continent hebben te maken gehad met ongewone omstandigheden. Reden voor een terugblik op de bijzondere week tussen 16 en 22 oktober.
- Volg de weerupdates op de voet via Facebook en Twitter
- Volgen jullie al de weerberichten op Youtube?
- Bekijk het weerbericht voor de komende dagen
Terugblik op Ophelia: bijzonder in zijn soort
De meest opvallende weergebeurtenis was toch wel orkaan Ophelia. Deze tropische storm ontstond een week eerder in het zeegebied ten zuidwesten van de Azoren en groeide in razendsnel tempo uit naar een orkaan van de 3de categorie. Wat Ophelia bijzonder maakte, was haar koers.
Normaal trekken tropische stormen op de Atlantische Oceaan met de passaatwinden mee richting het westen (Midden-Amerika). Ophelia trok echter direct richting het noordoosten (Azoren), tegen de gebruikelijke passaatwinden in als het ware.
Een tweede punt dat Ophelia zeldzaam maakte, was de mate waarin de orkaan intact bleef. Normaliter is het zeegebied ten westen van Portugal te koud voor tropische stormen, waardoor hun kern (oog) uiteen getrokken wordt. Maar Ophelia bleef intact en behield haar warme kern met oog.
Deze warme kern is essentieel om de classificatie ‘orkaan’ te geven. De reden dat Ophelia kon overleven, was een grote bel met warme lucht op hoogte. Zo ontstond er bij Ophelia nauwelijks interactie met de straalstroom, want die lag te ver westelijk van de ‘warme luchtbel’. Pas ten westen van Frankrijk en even voor Ierland begon Ophelia langzaam haar tropische kenmerken te verliezen, maar haar intensiteit bleef onverminderd groot.
- Hoe bijzonder zijn orkanen in Europa? Lees het hier.
Overlast in Ierland
Zo kreeg Ierland te maken met ongekende windsnelheden op maandag 16 oktober. Aan die Ierse zuidkust werd een gemiddelde (uur)windsnelheid van 111 km/u bereikt. Dit komt overeen met windkracht 11: een zeer zware storm. Daarnaast traden er extreem zware windstoten op tot circa 180 km/u.
De overlast in Ierland was enorm. Bomen vielen op auto’s en huizen, zo’n 210.000 huishoudens en bedrijven kwamen zonder stroom te zitten en er vielen drie dodelijke slachtoffers. Circa 150 vluchten moesten worden geannuleerd.
Nazomerweer op het Europese vasteland
Waar Ierland geteisterd te maken had met bijzonder onstuimig weer, kreeg de rest van het Europese Continent aan het begin van de week te maken met extreem hoge temperaturen. In Midden-Europa gaven de thermometers van maandag t.e.m. donderdag dagelijks waarden tussen 21 en 25°C aan, in Zuidwest-Frankrijk werden zelfs kwikstanden tot 30°C bereikt en in Spanje lokaal 35°C.
Voor alle genoemde gebieden zijn dit temperatuurwaarden die in juli of augustus niet zouden misstaan. Een langgerekte zuidelijke stroming aan de rand van een hogedrukgebied boven Midden-Europa was debet aan de nazomerwarmte. Niet alleen aan de grond, maar ook op 1500 meter werden bijzonder hoge temperatuurwaarden van 15°C bereikt.
In de zomer zouden dit soort waarden op 1500 meter leiden tot tropische temperaturen van meer dan 30°C. Omdat de zon half oktober al een stuk minder krachtig is, werd het nu ‘slechts’ 25°C.
In de Benelux werden op maandag 16 oktober recordhoge temperaturen gemeten. Op uitgebreide schaal kwam het kwik boven 25°C uit. In Ukkel kwam het maximum op 25,7°C uit. Nog nooit werd het daar zo laat in het jaar zo warm. Ook op het Nederlandse hoofdstation, De Bilt, werd een warmterecord verbroken. Het werd er midden op de dag 24,4°C. Ook hier is het nog nooit half oktober zo warm geweest.
Bosbranden in Portugal en rode zon bij ons
De nazomerwarmte in Europa en de orkaan bij Ierland waren niet de enige bijzondere verschijnselen van de afgelopen week. Ook de bosbranden in Portugal mochten er zijn. Het is zeldzaam dat het half oktober nog tot bosbranden komt. De intensiteit en schaal van de huidige branden maakten het alleen maar bijzonderder.
De branden braken rond vorig weekend uit en zijn vermoedelijk aangestoken. Er vielen 41 doden en minstens 70 mensen zijn gewond geraakt.
De branden brachten ook nog iets anders speciaals met zich mee. De roetdeeltjes (aerosolen) afkomstig van de brandhaarden kwamen namelijk hoger in de atmosfeer terecht en kwamen met een zuidelijke bovenluchtstroming naar het noorden. Er werd een hele roetwolk gevormd, die op de satelliet duidelijk zichtbaar was als een grijze waas.
Dinsdag arriveerde de wolk met roetdeeltjes boven de Benelux en veroorzaakte een uniek tafereel: een rode zon. Gedurende de middag was de zon heel flets zichtbaar als een rode/oranje bol. Schaduwen waren niet waarneembaar en de lucht kleurde donkergeel.
Mogelijk hielp Saharazand ook nog mee bij de verkleuring, maar vrijwel zeker is dat de bosbranden de belangrijkste oorzaak waren voor de ‘rode zon’. De roetdeeltjes filterden namelijk het blauwe licht uit de atmosfeer, waardoor de kleuren rood en oranje overbleven.
Zodoende werd een groot deel van de inkomende zonne-instraling tegengehouden, wat weer duidelijk zijn weerslag had op de maximumtemperatuur. Werden er vooraf nog maxima tussen 17 en 22°C voorspeld voor Nederland, in de praktijk steeg het kwik niet veel verder dan 15°C. Dit alles dus dankzij de roetdeeltjes afkomstig van de bosbranden op het Iberisch Schiereiland.
Extreem weer voorbij, voorlopig normaal herfstweer
Inmiddels zijn we de uitzonderlijke omstandigheden kwijtgeraakt. Een depressie ten noordwesten van de Benelux veroorzaakt de komende dagen volkomen normaal oktoberweer: wisselvallig met periodiek regen. Daarbij schommelt het kwik rond de 15°C.
Vanaf woensdag komt een uitloper van een hogedrukgebied dichterbij, waardoor het mogelijk weer droger en zachter wordt. Zo zacht als afgelopen week zal het echter niet meer worden!