Binnenkort zien we een super supermaan!
We sluiten 2016 af met drie opeenvolgende supermanen. Eentje hebben we reeds gehad op 16 oktober, een volgende komt op 14 november en de laatste vindt plaats op 14 december. Dit geeft een mooie drie op een rij. Al zorgt de middelste wel voor net dat tikkeltje extra.
- Meer informatie over de nachthemel in november en december
- De supermaan in oktober
- Ook drie supermanen in 2014
Wat is een supermaan?
De term ‘supermaan’ is niet afkomstig uit de astronomie, maar uit de moderne astrologie. Sommigen beweren dat deze supermaan verband houdt met een verhoogd aantal aardbevingen en vulkaanuitbarstingen op aarde. Dit wordt niet wetenschappelijk onderbouwd noch bevestigd. In 1979 werd deze term geïntroduceerd door astroloog Richard Nolle die er de volgende beschrijving aan gaf:
“A supermoon is a new or full moon which occurs with the moon at or near (within 90% of) its closest approach to earth in a given orbit (perigee). In short, earth, moon and sun are all in a line, with moon in its nearest approach to earth.”
Of vrij vertaald spreekt men van een supermaan wanneer een volle of nieuwe maan zich (bijna, binnen de 90%) op het dichtste punt bij de aarde bevindt in haar baan om de aarde (perigeum). De zon, maan en aarde komen op één lijn te staan (met een moeilijke term: syzygie) waarbij de maan zich het dichts bij de aarde bevindt. Een meer astronomisch correcte omschrijving van een supermaan is dat het aarde-maan-zon-systeem zich in perigeum-syzygie bevindt. De term supermaan is dan toch veel eenvoudiger in gebruik.
Optische illusie?
Wanneer de maan hoog aan de hemel staat, is het heel moeilijk om te zien of deze al dan niet groter is dan gewoonlijk. Eens de maan zakt en de horizon nadert, krijgen we de indruk dat de maan ‘groeit’. Door de aanwezigheid van referentiepunten (bomen, gebouwen…) lijkt de maan opeens een stuk groter. Dit wordt de ‘maanillusie’ genoemd. Deze optische illusie is altijd van toepassing, zelfs op sterrenstelsels die zo ver weg zijn… eens ze de horizon naderen, lijken ze groter. Dat het om een illusie gaat werd bewezen met behulp van foto’s waarop de maan en/of sterrenstelsels wel degelijk even groot in beeld kwamen wanneer ze hoog aan de hemel of aan de horizon werden gefotografeerd.
Wanneer de maan echter in het perigeum (dicht bij de aarde) staat, bevindt ze zich werkelijk dichter bij de aarde. Op dat moment kan ze tot 14% groter tonen en tot 30% helderder zijn dan een maan die in het apogeum staat (het verst van de aarde). Aan de horizon wordt dit effect nogmaals versterkt door de maanillusie. Men zou bijna denken dat het om iets paranormaals gaat, zoals Bruce Almighty in de gelijknamige film de maan wat dichter naar de aarde toetrok voor een romantisch rendezvous.
Hoe ontstaat een supermaan?
De baan die de maan om de aarde beschrijft is elliptisch van vorm. De aarde staat daarin niet centraal. Dat betekent dat de maan zich op een bepaald moment in het punt het verst van de aarde bevindt op haar baan. Dit noemen we ‘apogeum’. Op dat moment is de maan zo’n 406.000 km van de aarde verwijderd. Wanneer de maan zich in het punt het dichtst bij de aarde bevindt op haar baan, dan spreken we van ‘perigeum’. De maan nadert de aarde dan op 363.000 km.
- Wil jij de supermaan in de woonkamer halen? Dat kan! (aff.)
Wanneer de maan zich in het perigeum bevindt en er bovendien een volle maan is, dan staat de aarde precies tussen de maan en de zon. Op dat moment kunnen we de supermaan waarnemen. Is er op dat moment geen volle maan maar een nieuwe maan, dan is er ook een supermaan. Alleen kunnen we deze dan niet waarnemen omdat we de belichte kant van de maan niet kunnen zien vanop aarde.
Hoe vaak komt een supermaan voor?
De maan draait om de aarde in ongeveer 28 dagen. Dat betekent dat ze eenmaal in het perigeum en eenmaal in het apogeum staat. Tijdens haar omloop komt ze tweemaal in syzygie of vormt dus een rechte lijn met de zon en de aarde. Wanneer syzygie, stand in het perigeum en volle maan tezelfdertijd voorkomen, spreken we van een supermaan. Op jaarbasis komt dit 3 tot 4 keer voor.
Dit jaar komt de supermaan drie keer op een rij, namelijk op 16 oktober, 14 november en 14 december.
Waarom is er in november een super supermaan?
Op 14 november wordt het volle maan en ongeveer tezelfdertijd komt de maan in het perigeum te staan. Dat betekent dat dit de dichtste volle maan zal zijn van dit jaar. Meer zelfs… van de 21ste eeuw! Andere volle manen (en dus supermanen) staan binnen de 90% van het perigeum op de dag waarop ze vol zijn. De novembersupermaan wordt vol binnen de twee uur dat ze in het perigeum staat. Dat maakt het op 14 november zo speciaal. De eerstvolgende keer dat een volle maan zó dicht bij de aarde zal staan, is pas op 25 november 2034 om 23:33 (GMT+1). Wacht dus geen 18 jaar en ga even buiten kijken op 14 november. Laat ons weten of je effectief een verschil opmerkt met een gewone volle maan. Foto’s zijn altijd welkom via [email protected].
Enkele afbeeldingen van supermanen
Onderstaande foto’s zijn al wat ouder, maar tonen net zo goed hoe groot een supermaan kan lijken.
Bronnen: NASA, Wikipedia
