Sudden Stratospheric Warming: de naweeën van de winter

Aan het einde van de meteorologische winter ging de Europese weerkamer grondig op de schop. Boven het Noordpoolgebied ontstond een Sudden Stratospheric Warming. Er brak een lange periode met een geblokkeerd luchtdrukpatroon aan, waar we in feite nog tot op de dag van vandaag mee te maken hebben. Hoe weergebeurtenissen van maanden geleden nog steeds hun invloed hebben op het weer van nu…

Sudden Stratospheric Warming in januari en februari

Rond 10 januari jongstleden werd er voor het eerst geschreven over een mogelijke Sudden Stratospheric Warming richting het einde januari. Dit is een plotselinge en zeer snelle opwarming in de stratosfeer gedurende de wintermaanden. Eind januari manifesteerde deze Sudden Stratospheric Warming zich ook daadwerkelijk. Boven de Noordpool warmde de atmosfeer op een hoogte van 10 hPa in enkele dagen op van -85°C naar circa -5°C. Daardoor raakte de Polar Vortex ernstig verzwakt.

Begin februari splitste de Polar Vortex zich zelfs op in twee afzonderlijke delen. Daardoor was de straalstroom in de stratosfeer in één klap totaal weg. Vanaf dat moment duurde het nog ongeveer twee weken voordat dit doorwerkte naar de troposfeer. Maar eind februari was het ook in de lagere atmosfeer raak: er ontstond een gigantisch hogedrukgebied dat zich uitstrekte vanaf Groenland via Scandinavië naar Rusland. In de kern van het hoog (boven Scandinavië) liep de luchtdruk op naar 1050 hPa, een extreem hoge waarde.

Ook in de troposfeer verdween de westcirculatie volledig en ontstond er een sterk negatieve NAO. Het gevolg was een blokkade waarbij storingen gedwongen werden het Middellandse Zeegebied in te trekken. In onze omgeving stak een ijskoude en kurkdroge oostenwind de kop op. Dit resulteerde in late ijsdagen.

Geblokkeerd weerpatroon

In feite heeft dit weerpatroon het hele voorjaar aangehouden. Door de Sudden Stratospheric Warming was de poolwervel dusdanig uit elkaar geslagen, dat ze geen tijd heeft gekregen te herstellen. In maart was het daardoor veel kouder dan normaal. Maar in april, normaliter ook het moment waarop het continent flink opwarmt, zorgde de oostenwind ineens voor flink wat warmte. April 2018 belandde in de top 5 warmste aprilmaanden, mei was in Nederland de warmste en in België de op een na warmste bloeimaand ooit gemeten.

Groenlandse kou zorgt voor zonnige en droge zomer

Begin juni bleef de poolwervel eveneens sterk versplinterd. Wel hebben we gezien dat één segment van de Polar Vortex zich geleidelijk bij Groenland nestelde. In tegenstelling tot wat je zou denken heeft deze Groenlandse depressie een zeer gunstig effect gehad op het weer in West-Europa. Aan de voorzijde (oostkant) van het laag konden namelijk keer op keer uitlopers van het Azorenhoog over West-Europa uitrollen. Met als gevolg een recorddroog begin van de zomer. Juni en juli behoren tot de droogste maanden in hun meetreeks.

De rest van het jaar ook droog met aflandige stromingen?

De vraag is hoe lang de sterk geblokkeerde situatie op het noordelijk halfrond nog blijft aanhouden. Daar is helaas geen eensluidend antwoord op te geven. Het weer in ons gematigde zeeklimaat trekt zich weinig aan van de vaste patronen en dus zijn weermodellen van groot belang.

Als we kijken naar de maandverwachtingen van het ECMWF van 1 juli jongstleden (die op de site van EFFIS geplaatst worden) dan zien we dat het Europese model voor september normale en voor oktober bovennormale temperaturen voorspelt. Bovendien laat het model in beide maanden minder neerslag dan normaal vallen. De droge en warme trend voor de herfstmaanden zou erop kunnen duiden dat ook de komende tijd blokkades met hogedruk ten noorden/oosten van ons nog de dienst blijven uitmaken.

Toegegeven, het is bijzonder lastig om op die termijn een accurate en betrouwbare voorspelling te maken en garanties zijn dan ook niet mogelijk. Daarom kunnen we beter genieten van het weer van dit moment. Voorlopig is en blijft het warm zomerweer, iets waar veel vakantievierders direct voor tekenen!