Poolwervel in de stratosfeer warmt gevoelig op. Wat zijn de gevolgen?

Met de eerste vrieskou in de Benelux kijken veel weerliefhebbers naar de weersituatie tegen het einde van 2021. In meerdere weermodellen liggen er opties klaar voor een winters vervolg met sneeuw in de Benelux. In dit artikel nemen we een andere parameter onder de loep, namelijk de stratosfeer. De gebeurtenissen in één van de luchtlagen van de atmosfeer is volgens wetenschappers erg belangrijk voor de winterperiode. Grote schommelingen in de temperatuur kunnen de weerkaarten flink in de war sturen. Tijd voor een update!
- Volg jij ons al via Facebook en Twitter?
- Feest! Bijna 17.000 leden op Youtube! 🎉
Stratosfeer als onderdeel van de atmosfeer
De Aarde wordt beschermd door een mantel van verschillende luchtlagen. In de onderste luchtlaag wordt het weer gemaakt. We noemen deze luchtlaag de troposfeer. Boven de troposfeer vinden we de stratosfeer. In deze luchtlaag neemt de temperatuur flink af met de hoogte (15-50 km dikte). In de winter schommelt de temperatuur meestal rond -70°C boven de Noordpool. Wil jij meer weten over de verschillende luchtlagen? Check dit artikel.
Gevoelige opwarming op komst!
Wanneer de herfst en winter aanbreken op het noordelijk halfrond, zakt de temperatuur snel boven de Noordpool. Ook in de stratosfeer gaat de afkoeling in overdrive. Tijdens een sterke poolwervel of Polar Vortex blijft de meeste kou boven de Noordpool gevangen. Als de temperatuur plots sterk stijgt in de stratosfeer krijgt de Polar Vortex een forse klap en kan die zelfs breken in 2 stukken. Onder meteorologen wordt dan vaak gesproken over een Sudden Stratospheric Warming. Dit fenomeen wordt ook wel een teleconnectie genoemd, net zoals de MJO.

Op bovenstaande grafiek zien we de zonale winden die redelijk sterk zijn voor de huidige tijd van het jaar. In mensentaal betekent dat de poolwervel in de stratosfeer nog vrij intact blijft en voorlopig geen genadeslag krijgt. Het is ook perfect mogelijk dat de genadeslag in een winterperiode nooit komt. In de laatste runs van het Amerikaans weermodel GFS zien we daar echter wel signalen voor!


Gevolgen van deze opwarming?
Wanneer de stratosfeer fors opwarmt kan het via downwelling ook de troposfeer beïnvloeden. Dat betekent dat de straalstroom fors verzwakt wordt en kan beginnen golven. Blokkades van lagedruk- en hogedrukgebieden is het gevolg en dit kan zorgen voor een langdurige zachte of koude periode.
- Meer weten over weerkunde? Word een expert!
Er zijn bijvoorbeeld al weersituaties gekend dat een opwarming in de stratosfeer heeft geleid tot langdurig hoge temperaturen in de winter. Sneeuw- en winterliefhebbers hopen uiteraard op het omgekeerde scenario, zoals in 2012-2013.