1 januari 2017 - 6 min. lezen 0 reacties

De feestdagen van 2016 liggen achter ons. We kunnen beginnen genieten van het nieuwe jaar vol nieuwe kansen, nieuwe wensen, nieuwe voornemens. Misschien is een voornemen wel om wat vaker de nachthemel te bewonderen? In dit artikel krijg je alvast enkele bezienswaardigheden voor deze maand. Over het algemeen zijn de wintermaanden ideaal om een heldere hemel te kunnen waarnemen, al moet je de kou er wel bij nemen.

Maankalender voor januari

De maanfasen in de maand januari van 2017.
De maanfasen in de maand januari van 2017.

2016 eindigde met een nieuwe maan. Hebben jullie het vuurwerk goed kunnen zien of toch wat last van de mist? Aan de maan zal het alleszins niet gelegen hebben. We zetten het jaar in met een kleine sikkel van de toenemende maan. Reeds op 5 januari mogen we het eerste kwartier verwachten. De maan staat in volle pracht aan de hemel op 12 januari. Deze maand krijgen we echter geen supermaan zoals in de afgelopen drie maanden. Op 19 januari krijgen we het laatste kwartier te zien en we sluiten de maand af met een nieuwe maan.

In 2017 krijgen we geen supermaan te zien. Wel krijgen we tweemaal een (gedeeltelijke) maansverduistering: een in februari en een in augustus. We spreken van een maansverduistering wanneer de zon, aarde en maan op één lijn staan en de schaduw van de aarde zich op de maan aftekent. Omdat het baanvlak van de maan 5,1° helt ten opzichte van het baanvlak van de aarde om de zon hebben we niet elke maand een maansverduistering. Kenmerkend voor een maansverduistering is de rode kleur die de maan dan krijgt.

Overzicht nachthemel januari 2017

Op woensdag 4 januari staat de aarde in het perihelium van haar baan. Dat betekent dat de afstand tot de zon nu het kleinst is en zo’n 147,101 miljoen kilometer bedraagt. Hoe dichter de aarde bij de zon staat, hoe groter wij de zon zien. Bijgevolg ontvangen we ongeveer 3,5% meer licht en warmte door deze kortere afstand. Nu staat de aarde 2% dichter, oftewel 5 miljoen kilometer dichter dan wanneer de aarde in het aphelium staat.

Andere artikels van Anke Bourdeaudhui:

Op Driekoningen, 6 januari, is het een uitstekend moment om het deepsky-object open cluster M50 te bekijken. De cluster bevindt zich in het sterrenbeeld Eenhoorn. Ideaal zou zijn mocht het op dat moment helder weer zijn zonder het storende licht van de maan. Voor deze relatief heldere cluster volstaat een verrekijker op statief om deze te kunnen waarnemen. Met een telescoop zie je natuurlijk beter, maar niet iedereen heeft zo’n exemplaar ter zijner beschikking. Het beste moment om M50 waar te nemen is tussen 19.24u en 05.59u waarbij het hoogtepunt zich om 00.44u bevindt op 30° boven de horizon.  Veel speurplezier!

M50
M50/NGC 2323 op een 10’x10’ opname van het Digitized Sky Survey (DSS), 1994.

Op 8 januari om 10.43u staat de planeet Mercurius stationair in ecliptische lengte. Dit betekent dat de planeet zijn bewegingsrichting keert langs de ecliptica en weer in de gebruikelijke richting gaat bewegen. Voor een binnenplaneet, een planeet tussen de aarde en de zon, gebeurt dit tussen de benedenconjunctie en de grootste ochtendelongatie.

De maan komt op dinsdag 10 januari om 07.01u op haar dichtste punt bij de aarde, het perigeum. De afstand tussen de aarde en de maan bedraagt op dat moment 363.238 km. Hierdoor lijkt de diameter van de maan groter dan gemiddeld. De maan is wassend en zal de hele nacht te zien zijn.

Op 12 januari om 14.18 komt Venus in grootste oostelijke elongatie. Venus staat ten oosten van de zon, gaat achter de zon en gaat pas na de zon onder om 21.17u waardoor de planeet heel goed zichtbaar is.

Venus
Op deze kaart is de beweging van Venus te zien van augustus 2016 tot maart 2017. De maanden worden met cijfers aangegeven. (hemel.waarnemen.com)

Op zaterdag 14 januari om 01.32u bevindt de komeet C/2016 U1 (NEOWISE) zich in het perihelium van zijn baan en dus het dichtst. In onze streken is de komeet echter het best waarneembaar tussen 5 en 12 januari. Vanaf 13 januari kunnen wij de komeet niet meer waarnemen. Om de komeet te kunnen waarnemen is wel een telescoop nodig.

Mercurius staat op 19 januari in de grootste westelijke elongatie en is ochtendster. Je ziet Mercurius ten westen van de zon en deze komt voor de zon op.

Mercurius
De positie van Mercurius aan de hemel in de maand januari van 2017.

Op 22 januari om 01.14u staat de maan in het apogeum en dus het verst van de aarde op zo’n 404.914 km. De maan lijkt kleiner dan gemiddeld. De maan is in deze fase slechts voor 27% verlicht zodat het verschil moeilijker waarneembaar is. Het is wel een goed moment om met een verrekijker eens te kijken op de rand tussen licht en donker om de maankraters te observeren.

Op de laatste dag van de maand, op 31 januari, kan open cluster M67 waargenomen worden in het sterrenbeeld Kreeft. Deze is te zien tussen 17.47u en 07.53u. Om 00.52u staat M67 op het hoogste punt aan de hemel op 50° boven de horizon. Met een verrekijker kan je al veel waarnemen, maar voor meer details is een telescoop aangewezen.

Meteorenkalender

Algemeen

In januari kunnen we vanuit de Benelux slechts een meteorenregen goed waarnemen. Deze van de Boötiden. De γ-Veliden, α-Cruciden, α-Hydrusiden en α-Cariniden zijn bij ons niet goed waarneembaar. Bij de meeste van deze meteorenregens bevindt de radiant zich voor ons onder de horizon en bovendien produceren ze een heel laag aantal meteoren per uur.

De Boötiden

Hemelkaart van de Boötiden in 2017
Hemelkaart van de Boötiden in 2017.

Het hoogtepunt van deze “vallende sterren”-regen valt op dinsdag 3 januari. Van de maan ondervinden we alvast geen lichthinder aangezien we nog voor het eerste kwartier zitten. Mist en lage bewolking daarentegen kunnen wel een storende factor vormen.

De Boötiden zijn waar te nemen in het sterrenbeeld van de Ossenhoeder. Per uur zijn er zo’n 130 meteoren waar te nemen binnen het zenit (het punt recht boven je, op 90 graden van de horizon). We spreken van 130 ZHR of Zenithal Houry Rate, het aantal meteoren zichtbaar binnen het zenit binnen het uur. De radiant (het schijnbaar punt van waar alle meteoren lijken te komen) bevindt zich op 83° hoogte boven de horizon. Dit maakt dat we de zwerm zeer goed kunnen waarnemen.

Het hoogtepunt van de Boötiden bevindt zich op 3 januari om 18.15u. Kenmerkend voor deze meteoren zijn de lange sporen, al zijn ze wel zwak en ietwat blauwachtig. Ze komen onze atmosfeer binnen aan een snelheid van 41 km/s, dat is zo’n 149.040 km/u! Gedurende 8 uren is de zwerm goed te zien. Daarna is de meteorenregen eigenlijk gedaan. In tegenstelling tot sommige meteorenregens die dagen duren, zijn de Boötiden enkel goed waarneembaar binnen deze 8 uren.

Meer weten?

Bekijk hieronder het filmpje van NASA om nog meer te weten te komen over de nachthemel van deze maand.

Bronnen: hemel.waarnemen.com, NASA

Gastblog

Door Gastblog

Expert in weer en klimaat of een ander boeiende niche in de wetenschap? Geregeld worden wetenschappers aan het woord gelaten via een gastblog.


Verder lezen

Alles bekijken