14 januari 2021 - 5 min. lezen
6 reacties 6

Een week geleden vond hoog boven de Noordpool een Sudden Stratospheric Warming plaats. Dit leidde tot een verzwakking van de Polar Vortex die bovendien oostelijk ging waaien. De effecten zijn altijd moeilijk te bepalen vermits we de mechanismen nog niet allemaal kennen en al zeker niet goed kunnen voorspellen. Hoe staan we er momenteel voor? Neemt de kans op winterweer toe of kiezen de weermodellen voor de zachte variant?

Deelnemen aan discussie? Ben je geïnteresseerd om deel te nemen als weeramateur of liefhebber van het weer aan het weerforum? Onderaan dit artikel krijg je bliksemsnel & gratis toegang tot alle reacties. Je kan ook je eigen weerfoto’s opladen.

Actuele staat van de Polar Vortex

Laat ons eerst kijken naar de actuele staat van de Polar Vortex in de stratosfeer. We zien momenteel dat de stratosferische polar vortex niet volledig gesplitst is, maar wel twee kernen bevat. Een ligt boven Siberië, de andere tussen New-Foundland en Groenland. Het zonale gemiddelde van de windsnelheden op 60°N bedraagt -6.7 m/s wat wil zeggen dat de wind gemiddeld oostelijk is (negatief) en aan 6.7 m/s waait (gemiddeld). Volledig verstoord dus, want een gezonde PV zou nu gemiddeld zo’n 35 m/s waaien en westelijk (positief).

Actuele locatie van de Polar Vortex. (Freie Universität Berlin)

Beperkte diepte van de SSW

De Sudden Stratospheric Warming die zich tijdens de eerste decade van 2021 heeft voorgedaan zindert momenteel verder. Onderstaande plots tonen (bovenaan) de gemiddelde zonale wind en (onderaan) de gemiddelde zonale wind anomalie. Meteen valt op dat de de anomalieën niet erg laag in de troposfeer geraken. M.a.w. de SSW heeft een beperkte diepte. Ter hoogte van de straalstroom (200-300 hPa) zien we zelfs amper effecten (voorlopig). Dit kan er op duiden dat de huidige SSW misschien slechts een beperkt effect zal hebben. Evenwel zien we nog steeds een gemiddelde zonale wind in de troposfeer rond 0. Dat wil zeggen dat het patroon wel fors geblokkeerd is, zelfs zonder effect uit de stratosfeer.

Gemiddelde zonale wind op 60°N (stratobserve)

Annular Mode Index

De Northern Annular Mode Index (AO-index) is een goede maatstaf voor de hogedruk ter hoogte van de Noordpool. Negatief = meer hogedruk, positief = meer lagedruk. Het is duidelijk dat er een forse blokkade aanwezig is in de stratosfeer met meer hogedruk (index < 0). Bovendien is dat ook het geval in de troposfeer en was dat al heel december. Ook hier zien we dus opnieuw dat er een beperkte koppeling is, m.a.w. dat de troposfeer niet zwaar beïnvloed wordt door de stratosfeer. Daarnaast lijkt een stevige omslag er aan te komen tegen eind januari, met een mogelijke omslag naar een positieve index over de gehele atmosferische kolom.

Northern Annular Mode Index (Stratobserve)

Normalisatie op til

Na de forse opwarming in de stratosfeer begin januari (de echte SSW) volgt de komende dagen/weken een snelle afkoeling in de atmosferische bovenkamer. M.a.w. de stratosfeer normaliseert vrij snel na de disruptie begin januari. Hoe sneller dit gebeurt, hoe kleiner het effect van de SSW zal zijn.

Temperatuur en temperatuurafwijking. (Stratobserve)

Verwachte trend

De weerkaarten zijn chaotisch door de afwezigheid van een sterke straalstroom. Dat was al het geval in december en lijkt nu ook zo te blijven. De impact van de SSW voor West-Europa lijkt (voorlopig) beperkt te blijven al steunt een SSW in alle gevallen een zwakke straalstroom. Dat de impact voor Europa (voorlopig) beperkt lijkt te zijn, is enigszins zoals verwacht met een Siberian Warming, die vooral in Azië en Siberië kouder weer oplevert. In 2018 (laatste keer een SSW met koude uitwerking) hadden we te maken met een North-Atlantic Warming, dat is een heel ander geval.

Een persistente Groenlandblokkade lijkt voorlopig wel aanwezig te blijven. Echter, de weerkaarten suggereren een koude uitstroom ten oosten van Noord-Amerika die lagedruk lijkt te stimuleren ter hoogte van New-Foundland. Als deze lagedruk connectie zoekt onder het Groenlandhoog, met de persistente trog nabij Europa, belandt de Benelux in een zachte en natte (zuid)west circulatie.

Zorgt de uitstroom van koude lucht boven Noord-Amerika voor zachte lucht in West-Europa? (Wetterzentrale)
Een gelijkaardig tafereel bij GFS para waarbij de koude lucht zich vestigt boven de westelijke Atlantische Oceaan. (Wetterzentrale)
GEFS verwacht sterke koude uitbraken in de VS en in Siberië – Scandinavië maar niet meteen in West-Europa. (Judah Cohen)

Er blijft echter ook ruimte voor een Atlantische rug die zich tussen de twee lagedruk kernen kan opwerpen. In dat geval staat de poort wel open voor kouder weer vanaf het noorden. Voorlopig lijkt dergelijk scenario eerder weinig kans te maken.

Analogie in het verleden

Er bestaan heel wat analogen in het verleden van een SSW tijdens begin januari. De meest opvallende overeenkomst de afgelopen 10 jaar vond ik in 2013 en 2019. Merkwaardig genoeg hadden beiden een totaal andere uitkomst. In 2013 ging februari de boeken in als een erg koude maand. In 2019 werd het juist heel zacht tijdens de laatste wintermaanden. Groot verschil volgend op een SSW in januari …

Analogie met het verleden. (PNewman & Weatheriscool)

Wat het zal worden in 2021 zullen we over een paar weken weten. Uit al het bovenstaande zouden we nu denken dat de SSW beperkte impact zal hebben en dat we binnenkort overschakelen op een zachter weertype. Eén ding staat vast, de tijd zal het uitwijzen …

Lander

Door Lander

Postdoc glaciologie/klimatologie aan de ETH Zürich en VUB. Ik woon deeltijds in Zwitserland/België. Afgestudeerd fysisch geograaf aan de KU Leuven / VUB in de specialisatie weer- en klimaat. Sinds jongs af aan gepassioneerd door weer en klimaat focus ik mij binnen het team op het schrijven van weerberichten, blogs en het ontwikkelen van onze weerkaarten.


Verder lezen

Alles bekijken
10

Natte lente na een El Niño-winter

3 dagen geleden - 7 min. lezen

Winters slotoffensief in de Alpen

4 dagen geleden - 4 min. lezen