16 april 2021 - 5 min. lezen
2 reacties 2

De Atlantische golfstroom (Atlantic Meridional Overturning Circulation ~ AMOC) is een van belangrijkste oceaan circulaties die warmte herverdeelt op onze planeet. De stroming heeft een enorme impact op het (regionale) klimaat. Uit een recente studie blijkt dat de Atlantische Golfstroom momenteel het zwakst is in meer dan 1000 jaar. Wat zijn de effecten daarvan? En wat betekent dit voor de Benelux?

Deelnemen aan discussie? Ben je geïnteresseerd om deel te nemen als weeramateur of liefhebber van het weer aan het weerforum? Onderaan dit artikel krijg je bliksemsnel & gratis toegang tot alle reacties. Je kan ook je eigen weerfoto’s uploaden.

Wat is de Atlantische Golfstroom?

De Golfstroom in de Atlantische Oceaan is een slingerende rivier van warm water die begint in de Golf van Mexico en warm water naar het noordelijke deel van de Atlantische Oceaan voert. Daar koelt het water af en wordt de dichtheid groter door een toename in zoutgehalte waardoor het zinkt en terugstroomt naar het zuiden.

De oorsprong van de warme Golfstroom die zeer belangrijk is voor het klimaat in West-Europa ligt waarschijnlijk in wervels ter hoogte van Zuid-Afrika. De Golfstroom loopt langs de Amerikaanse oostkust naar het noordoosten en steekt vervolgens de Noord-Atlantische Oceaan over om in de Golf van Biskaje Europa te bereiken. De aanvoer van dit “warme zeewater” zorgt ervoor dat het klimaat op 50°N in Europa (de Benelux) veel milder is dan op 50°N aan de oostkust van de VS. Denk maar aan de ijskoude winters die New-York heeft dat op dezelfde breedtegraad ligt als Rome.

Evolutie van de sterkte van de Golfstroom

Wetenschappers hebben nu in een uitgebreide studie alle informatie en data verzameld dat gebruikt kan worden om de kracht van de Golfstroom te benaderen. Op die manier zijn ze erin geslaagd om de kracht te reconstrueren tot ongeveer het jaar 400. Pas sinds 2004 kunnen we de kracht echt meten. De reconstructie toont een relatief stabiele sterke van de AMOC tot en met de 18e eeuw. Tijdens de 19e eeuw begon de AMOC geleidelijk (maar wel consistent) te verzwakken. Vanaf ongeveer 1960 versnelde de verzwakking. Rond de jaren ’90 stabiliseerde de AMOC weer even, maar sinds de jaren 2000 versnelt de verzwakking opnieuw. Het is opvallend dat deze evolutie te zien is in zo goed als alle data bronnen. Dat verhoogt de betrouwbaarheid van de reconstructie.

Verschillende proxies (benaderingsdata) tonen de evolutie van de sterkte van de Golfstroom.
Verschillende proxies (benaderingsdata) tonen de evolutie van de sterkte van de Golfstroom. (Caesar et al., 2021).

Op de wereldkaart is te zien dat het zo goed als overal warmer is geworden, op één blauw gebied ten zuiden van Groenland na. Dat is een van de weinige plekken waar het in de afgelopen honderd jaar is afgekoeld. Dit komt omdat de Golfstroom er minder warmte naartoe brengt.

2011-2020 gemiddelde temperatuur versus 151-1980 baseline
2011-2020 gemiddelde temperatuur versus 1951-1980 baseline. (NASA)

In de studie wordt geschat dat de Golfstroom op basis van de recentste klimaatmodellen rond het jaar 2100 met zo’n 35 procent is afgenomen. Dat komt volgens de onderzoekers “gevaarlijk dichtbij” het punt waarop de oceaanstroming instabiel wordt. In dat geval kan de Golfstroom zich erg vreemd gaan gedragen. We weten hier echter nog niet alles over. Het zal dus cruciaal zijn om komende jaren verder onderzoek uit te voeren. Daarnaast heeft de Golfstroom een effect op de zeespiegel. Zo leidt de Golfstroom voor de oostkust van de VS bijvoorbeeld water weg. Met een minder sterke stroming dreigt de zeespiegel bij de VS te stijgen.

Verzwakking in het verleden

Wetenschappers hebben op basis van sedimenten en pollen aangetoond dat de Golfstroom zo’n 13 000 jaar geleden plots verzwakte. Een hypothese hiervoor is dat er een enorme massa zoetwater vrijkwam door het breken van een gigantische gletsjerdam in Noord-Amerika. Dit water zorgde voor het “zoeter worden” van de noordelijke Atlantische Oceaan waardoor het zeewater lichter werd en de motor van de AMOC stilviel. Er volgde een periode van ongeveer 1000 jaar met temperaturen die meer dan 10°C kouder werden in en rond Groenland en Noord-Europa. Dergelijke gebeurtenissen lijken nu ondenkbaar. Er is nergens op aarde een dergelijke grote hoeveelheid zoetwater die ineens (en dat is belangrijk!) kan vrijkomen. De grote ijskappen bestaan uit zoetwater, maar het smelten daarvan laat het zoetwater slechts geleidelijk vrij.

Oceaan
De oceaan.

Effecten voor de Benelux

Zoals hierboven al beschreven is de oceaanstroming zeer bepalend voor het milde zeeklimaat in de Benelux. Als de stroming zwakker wordt, wordt er minder warmte aangevoerd. Bovendien zou het zee-ijs rond de Noordpool meer kunnen uitbreiden als gevolg van een zwakkere Golfstroom. In Europa kan verdere afzwakking van de Atlantische Golfstroom dan ook leiden tot strengere winters, maar ook tot hetere en drogere zomers. Met andere woorden, de extremen worden groter en van dit interessante topic hebben we het laatste nog niet gehoord!

Referenties:

Caesar, L., McCarthy, G.D., Thornalley, D.J.R. et al. Current Atlantic Meridional Overturning Circulation weakest in last millennium. Nat. Geosci. 14, 118–120 (2021). https://doi.org/10.1038/s41561-021-00699-z

Sommige linkjes bevatten affiliate

Lander

Door Lander

Postdoc glaciologie/klimatologie aan de ETH Zürich en VUB. Ik woon deeltijds in Zwitserland/België. Afgestudeerd fysisch geograaf aan de KU Leuven / VUB in de specialisatie weer- en klimaat. Sinds jongs af aan gepassioneerd door weer en klimaat focus ik mij binnen het team op het schrijven van weerberichten, blogs en het ontwikkelen van onze weerkaarten.


Verder lezen

Alles bekijken
8

Natte lente na een El Niño-winter

2 dagen geleden - 7 min. lezen

Winters slotoffensief in de Alpen

3 dagen geleden - 4 min. lezen