Zonneslag, hitteslag en hitteberoerte: hoe vermijd je ze?
3
De zomer is nog maar net begonnen, en de media wordt al overspoeld door berichten over hitte. Vermijd een zonneslag, zonnesteek of erger, een hitteberoerte! In dit artikel gaan we dieper in op wat hittegerelateerde aandoeningen zoals zonneslag, zonnesteek, hitteslag en hitteberoerte inhouden, en wat deze hitteziektes met je lijf doen. Maar zoals altijd: voorkomen is beter dan genezen!
Belangrijk: Deze tekst is bedoeld voor informatieve doeleinden en is geen vervanging voor professioneel medisch advies, diagnose of behandeling. Raadpleeg altijd een arts of andere gekwalificeerde zorgverlener bij twijfel of bij medische klachten.
In noodgevallen, zoals bij een hitteberoerte, bel direct 112.
- Weerliefhebber? Volg ons via X en Facebook
- Volg de interessante weerberichten op Youtube
Benelux tot 37 graden?
Een hittekoepel drukt op Europa en op dinsdag 1 juli wordt het broeierig heet in de Benelux. In Zuid-België stijgt het kwik zelfs tot een tropische 37 graden (zie onze sociale mediakanalen waar we kort op de bal spelen). Wat de oorzaken hiervan ook zijn, het wordt opletten geblazen. Deze hitte is gevaarlijk voor de gezondheid, ook voor wie zich gezond en fit waant. Dus niet alleen kwetsbare groepen wordt sterk aangeraden voorzorgen te nemen. Word geen slachtoffer van extreem weer!
- Hittekoepel in Spanje: tot 45 graden.
Bij extreem warm weer kunnen verschillende hitte-gerelateerde aandoeningen de kop opsteken. De termen zonneslag, zonnesteek, hitteslag en hitteberoerte en zonnesteek worden in de volksmond vaak door elkaar gebruikt, maar ze verwijzen niet altijd naar precies hetzelfde, hoewel er wel overlap is.
We doen enkele overeenkomsten en verschillen tussen zonneslag en hitteslag, enzovoort, uit de doeken. Hoe herken je de symptomen en wat moet je doen bij een hitte-gerelateerde aandoening?
- Wereldwijd minder wolken en dus meer opwarming.
Zonnesteek, zonneslag, hitteberoerte
Even kort samenvatten. Bij een zonnesteek zijn de hersenen tijdelijk oververhit. Bij een zonneslag begint het lichaam tekenen van falende temperatuurregulatie te tonen. Maar bij een hitteberoerte faalt het mechanisme volledig, en raakt het lichaam oververhit op levensbedreigend niveau.
Hyperthermie is de toestand waarbij een stijging van de lichaamstemperatuur plaatsvindt, ook gekend als oververhitting, hittestress of hitteletsel. De balans tussen warmteproductie en warmteverlies is dan zoek.
Wat is een zonnesteek?
Een zonnesteek (ook wel milde vorm van zonneslag genoemd) ontstaat wanneer iemand te lang wordt blootgesteld aan de zon, vooral op het hoofd, gelaat en de nek, zonder voldoende bescherming. De straling van de zon kan leiden tot oververhitting van de hersenen. Dit is vooral gevaarlijk wanneer het lichaam moeite heeft om zichzelf af te koelen door middel van zweten.
Oorzaken zonnesteek
Bij oorzaken van een zonnesteek zijn langdurige blootstelling aan de zon, vooral op het hoofd, het niet dragen van een hoofddeksel bij een sterke zon, fysieke inspanning in de zon zonder pauzes of zonder voldoende te drinken.
Symptomen zonnesteek
Bij symptomen horen hoofdpijn, duizeligheid, misselijkheid, rode, klamme en warme huid, snelle hartslag, en in ernstiger gevallen: verwardheid of flauwvallen.
Een zonnesteek is meestal niet levensbedreigend als er op tijd wordt ingegrepen. Rust, schaduw en koeling zijn essentieel om te herstellen.
Wat is zonneslag?
De term zonneslag wordt vaak gebruikt als synoniem voor zonnesteek, maar medisch gezien wordt zonneslag soms gebruikt als verzamelterm voor hitte-gerelateerde aandoeningen, of als tussenvorm tussen zonnesteek en hitteberoerte. De definitie verschilt per bron. In andere gevallen verwijst men met zonneslag naar een ernstiger vorm van zonnesteek waarbij het lichaam niet meer in staat is om voldoende af te koelen.
Symptomen zonneslag
Gelijkaardige symptomen van zonnesteek en ook: rode, klamme of droge huid, lichaam vertoont verschijnselen van uitdroging, misselijkheid, lichaamstemperatuur loopt op, maar nog geen hitteberoerte, gevoel van extreme vermoeidheid en zwakte.
Zonneslag vormt een waarschuwing: als de lichaamstemperatuur blijft stijgen, kan dit overgaan in een gevaarlijke hitteberoerte.
Wat is een hitteberoerte of hitteslag?
Een hitteberoerte (heat stroke in het Engels) is de ernstigste vorm van oververhitting en is een medisch noodgeval. Deze kan zonder zon optreden en is het gevolg van blootstelling aan hitte.
Een hitteberoerte kan een gevolg zijn van uitputting door hitte, verlies van zweet en zouten. Het lichaam raakt oververhit en kan zijn temperatuur niet meer reguleren. Zoals je weet zijn wij warmbloedige dieren met een stabiele temperatuur van rond de 36-37 graden, die op die temperatuur moet blijven voor een normaal werken van lichaamsfuncties.
Bij een hitteberoerte daarentegen stijgt de interne lichaamstemperatuur. Die kan dan uitstijgen tot boven de 40°C. Orgaanfalen, hersenbeschadiging of zelfs de dood liggen op de loer als er niet direct wordt ingegrepen.
Oorzaken hitteberoerte
Bij oorzaken van een hitteberoerte zijn langdurige blootstelling aan extreme hitte zonder verkoeling, zware lichamelijke inspanning in de hitte, uitdroging, slecht functionerende thermoregulatie (bij ouderen of zieken).
Maar ook gezonde mensen hebben grenzen en kunnen ten prooi vallen aan hitteziektes.
Symptomen hitteberoerte: zweetmechanisme werkt niet meer
Hoger dan normale lichaamstemperatuur (40°C of hoger), droge, warme huid (geen zweet), verwardheid, desoriëntatie, stuipen of toevallen, bewusteloosheid of coma.
Bij een hitteberoerte werkt het zweetmechanisme niet meer. Hierdoor is het lichaam niet in staat tot afkoelen, wat het risico op schade aan de hersenen, nieren, lever en hart vergroot. Directe medische hulp is essentieel. Bel onmiddellijk de hulpdiensten als je denkt dat jij of iemand in je buurt een hitteberoerte lijdt. (bel: 112)
Wat gebeurt er in het lichaam bij hittegerelateerde aandoeningen?
Het lichaam probeert zijn temperatuur constant rond de 37°C te houden. Bij warmte treedt het zweetmechanisme in werking om overtollige hitte kwijt te raken. Als de buitentemperatuur te hoog is, en/of als er sprake is van hoge luchtvochtigheid, werkt dit mechanisme minder goed. Hierdoor stijgt de lichaamstemperatuur met hypothermie tot gevolg en de bijhorende klachten. En als de lucht zeer droog is (en dus minder warm aanvoelt), dan zweet je snel en ongemerkt, waarbij je al gauw, zonder het te beseffen, gedehydrateerd raakt.
Bij verschillende van bovengenoemde hitteziektes werkt onze ‘normale ’thermostaat’ niet meer naar behoren, met milde tot zeer ernstige gevolgen.
Wat te doen bij zonnesteek, zonneslag of hitteberoerte?
Bij zonnesteek of zonneslag breng je de persoon onmiddellijk naar een koele, schaduwrijke plek. Zorg dat je zelf ook veilig bent. Laat de persoon liggen met het hoofd iets omhoog. Geef water (géén alcohol of cafeïne). Leg natte, koele doeken op het hoofd en lichaam. Open spannende kledij. Zorg voor ventilatie (waaier of ventilator).
Bij hitteberoerte bel je direct 112, want het gaat om een spoedgeval. Begin meteen met koelen: koel bad, natte doeken, ijs onder oksels/liezen. Geen drinken geven bij bewusteloosheid. Monitor ademhaling en bewustzijn.
Risicogroepen bij hitte
Sommige mensen zijn gevoeliger voor hitteziektes, zoals ouderen, baby’s en jonge kinderen, mensen met chronische ziektes (o.a. hartproblemen), mensen die bepaalde medicijnen gebruiken, sporters of mensen die zwaar lichamelijk werk uitvoeren in hitte.
Vermijd hitte
Hoewel de termen zonnesteek, zonneslag en hitteberoerte soms door elkaar worden gebruikt – en er overlap tussen de verschillende ziektebeelden is – zijn er duidelijke verschillen in ernst en behandeling. Zonnesteek is relatief mild en goed te behandelen met rust, hydratatie en verkoeling. Zonneslag is een ernstigere fase waarin het lichaam moeite heeft om af te koelen. Hitteberoerte is de gevaarlijkste vorm, waarbij het lichaam volledig oververhit raakt en acuut medisch ingrijpen nodig is.
Goed voorbereid zijn, voldoende drinken en directe zon vermijden zijn de beste manieren om problemen te voorkomen. Rond de heetste uren van de dag blijf je binnen en voer je geen zware taken uit. Drink genoeg en zoek de zon niet op. Vermijd alcohol en cafeïne. Draag lichte, losse, luchtige kledij. Ook levensbelangrijk: laat nooit baby’s of kinderen achter in een auto, hoe kort ook.
Vergeet ook dieren niet, ook zij kunnen ziek worden van hitte. En zet drinkbakjes in je tuin voor vogels en andere wilde dieren.
- Koel je nu even af in sneeuw in Argentinië of Zuid-Afrika.