Winterkansen november 2017 (deel 3)

We zijn een week verder en de winterse signalen zijn de afgelopen dagen sterk geëvolueerd. Hoog tijd dus om opnieuw een overzicht te maken hoe het staat met de winterse signalen voor Europa. Algemeen kunnen we signaleren dat de winterkansen met een sterke blokkade op de Atlantische Oceaan zijn afgenomen. 

Een pluim voor jullie!

Met bijzonder veel aandacht lees ik al jullie reacties onder de winterartikels en vind ik het plezant om te zien hoe iedereen meegaat in de aankomende winter. Het is ideaal dat weerkennis gecombineerd wordt met enthousiasme en dat weerdata op een eenvoudige manier tentoongesteld wordt. Zo leren we allemaal een beetje bij. Bovendien zal ik in deze blog ook wat meer uitleg geven over de Polar Vortex en de NAO-index aangezien die termen vaak verschijnen. 

• Volg de winterupdates ook via Facebook
• Check onze videoweerberichten via Youtube

Winterkansen 2e deel november

Waarom naar Siberië kijken? Siberië en Scandinavië worden vaak de brongebieden van onze winter genoemd. Met een noordenwind (vaak veroorzaakt door een Scandihoog) wordt de ijzige lucht vanuit Scandinavië tot bij ons gebracht. Hoe kouder het daar is, hoe kouder die lucht ook bij ons nog zal zijn. Hoe meer sneeuw daar ligt hoe sterker het koudebassin bovendien is en hoe groter de kans voor een hogedrukgebied.

Dat is hetzelfde voor Siberië waar het hogedrukgebied dan de naam Russisch hoog of Russische beer krijgt. Voor echt winterweer bij ons moeten we dus hopen op veel sneeuw en koude gedurende deze beginmaanden van de winter in Siberië en Scandinavië zodat de winter goed in het zadel kan geraken.

Wat zegt Siberië?

Net als vorige week nemen we om te beginnen een kijkje in Siberië waar de winter stilaan op volle toeren begin te draaien. Vorige week maakte ik al melding van een verdere afkoeling, wat ook de waarheid is geworden. Met het kouder worden van de lucht verlaagt wel de luchtvochtigheid, begint de luchtdruk daar nu ook wel te stijgen en verschijnen er minder sneeuwzones.

De sneeuw heeft zich nu wel over heel Siberië verspreid en zal deze winter niet meer afnemen. Kijken we meer richting het westen, dan is te zien dat het sneeuwdek zich in het westen wel wat heeft teruggetrokken. Meer richting Azië heeft het sneeuwdek zich daarentegen uitgestrekt.

Ten opzichte van vorig jaar is te zien dat de sneeuwbedekking naar het westen veel kleiner is. Wat wel opvalt is de betere aanhechting van het poolijs richting Siberië en de grotere hoeveelheid sneeuw in de Himalaya.

Kijken we nog verder terug naar het laatste decade, dan is er te zien dat de sneeuwbedekking in Eurazië begin november wat is stilgevallen maar de voorbije dagen toch terug is beginnen te toenemen.

Tot slot nog een vergelijkend beeld tussen de sneeuwbedekking van de noordelijke hemisfeer in 2016 op 13 november en in 2017 op 13 november. Het is opvallend hoeveel groter de sneeuwomvang is in Noord-Amerika en beduidend kleiner in Eurazië, vooral naar het westen toe.

Volgend kaartje toont dat het in Scandinavië komende week sterk zal afkoelen. Met lagedruk over Scandinavië wordt rechtstreeks polaire lucht vanaf Groenland aangevoerd. Temperaturen lager dan -10°C zullen geen uitzondering meer zijn.

Temperatuur van het zeewater

De temperatuur van het zeewater beïnvloedt zeer sterk het weer. Op onderstaande kaart wordt de watertemperatuurafwijking ten opzichte van het gemiddelde tussen 1971 en 2000 afgebeeld. Wat meteen opvalt is de blauwe kleur rond de evenaar ten westen van Zuid-Amerika. Dit is een onmiddellijk gevolg van een zogenaamde La Niña, tegengesteld aan El Niño. Vaak wordt wel gezegd dat La Niña weinig of geen invloed heeft op het weer in onze contreien.

Meer naar Europa zien we vooral rode kleuren. Het zeewater is dan wel goed aan het afkoelen door de kleine winterinvallen van afgelopen weken, het zeewater blijft te warm. Vooral rond Scandinavië en in de Middellandse Zee zijn de afwijkingen nog groot. Een zachtere Middellandse Zee heeft op zich weinig invloed voor ons, maar kan in de Mediterraanse gebieden wel voor stevige onweersbuien zorgen: Gota Fria’s (wanneer polaire lucht over de warme zee glijdt) of heuse Médicanes (tropische stormen over de Middellandse Zee)​. Ook de Noordzee is nog steeds aan de zachte kant, wat net als afgelopen week voor verhoogde buienactiviteit kan zorgen.

Polar Vortex

Wie de winterartikels de voorbije dagen mee heeft gevolgd zal waarschijnlijk regelmatig de term Polar Vortex en Jetstream zijn tegengekomen. Ik zal deze nu kort toelichten. Voor meer informatie kunnen jullie altijd reageren onder het artikel.

De Polar Vortex, voor de eenvoud vaak afgekort met PV, is in het Nederlands een poolwervel en wordt gebruikt voor het enorme lagedrukgebied dat zich tijdens de wintermaanden ontwikkelt in de stratosfeer tussen 12 en 50 km hoogte. In feite ligt de onderkant van de wervel nog net in het bovenste deel van de troposfeer. Net als bij de straalstroom versterkt de Polar Vortex zich richting de winter door de groter wordende temperatuurgradiënt tussen de polen en de evenaar.

Wanneer de temperatuur in de stratosfeer zeer laag is en er weinig uitwisseling is tussen de troposfeer en de stratosfeer is de Polar Vortex krachtig. De rand van het lagedrukgebied wordt dan omgeven door enorm sterke winden (tegen de wijzers in op het noordelijk halfrond) waaraan de naam wervel zich te danken heeft.

Een krachtige Polar Vortex verlaagt de kans op winterweer bij ons aangezien de wervel dan in staat is de bijzonder koude lucht bij zich te houden op de Noordpool. Zie het als een tol die wanneer hij snel draait veel stabieler is dan wanneer hij traag draait. Wanneer er echter veel uitwisseling is met de troposfeer of de wervel geblokkeerd wordt door een krachtig Russisch hoog zal de poolwervel verzwakken en begint het enorme lagedrukgebied binnenin de wervel op te vullen (hoge druk vloeit naar lage druk). Gebeurt dit in zeer sterke mate, dan kan de stratosfeer zelfs zoveel opwarmen zodat de poolwervel bijna “omdraait”.

We spreken dan over een Sudden Stratospheric Warming (SSW).​ Dit zorgde in de winter van 2010-2011 in de VS bijvoorbeeld voor een record koude winter. Ook in Europa wordt de kans op zeer koud weer dan groot.

Een handig overzicht

• Polar Vortex sterker dan gemiddeld → koude blijft liever bij de Noordpool
• Polar Vortex zwakker dan gemiddeld → meer kans op uitstroming van koude lucht naar Europa

Wat gaat de Polar Vortex doen tijdens de rest van november? Na momenteel krachtiger te zijn dan gemiddeld ziet het er naar uit dat vanaf 15 november de Polar Vortex wat in kracht zal afnemen. In welke mate deze afname zich zal verderzetten tijdens de rest van november is nog onzeker, maar de meeste weermodellen behouden een vrij krachtige tot gemiddelde PV.

De Polar Vortex wordt vaak gebruikt voor het weer op langere termijn. Zo wordt gesteld dat de kracht van de PV een indicatie is voor het weer na een paar dagen/weken. Hoewel deze theorie nog volop onderzocht wordt, wordt deze al wel gebruikt in langetermijnverwachtingen.

Jetstream (straalstroom)

De jetstream is de lagere variant van de Polar Vortex en wordt ook wel eens de troposferische Polar Vortex genoemd (TPV). Deze bevindt zich volledig in de troposfeer (9-10 km hoogte) maar ontstaat net als de Polar Vortex door een toenemende temperatuurgradiënt tussen pool en evenaar richting de winter. Van de straalstroom is geweten dat deze rechtstreeks invloed heeft op ons weer.

Indien de straalstroom sterk is, richt deze zich zonaal van west naar oost en krijgen we meestal een verhoogde depressieactiviteit. Wanneer de straalstroom zwak is, begint deze meer te meanderen en wordt de kans op koude lucht verhoogt. Een goede indicatie voor de sterkte van de straalstroom is de NAO- (North Atlantic Oscillation) index.

Als deze negatief is, is de luchtdruk boven het hoge noorden hoger dan normaal en boven de Azoren lager dan normaal. Dit is een indicatie voor een verzwakte, sterk meanderende straalstroom. Als winterliefhebbers moeten we dus hopen op een negatieve NAO.

Een handig overzicht

• Positieve NAO → grote kans op west- of zuidwestcirculatie met hogere temperaturen
• Negatieve NAO → grotere kans op frisser (winter)weer

Idealiter valt een negatieve NAO samen met een zwakke PV en wordt de kans op winterweer echt wel groot. De kans hierop is in België het grootst in de maanden januari en februari.

Meestal stellen we dat wanneer de straalstroom ten zuiden van ons land ligt de kans op koud weer eveneens groter is, ook al is de straalstroom sterk.

Kijkende naar de NAO-index valt het op dat deze de volgende dagen snel zal dalen tot (ruim) negatieve waarden. De straalstroom verzwakt dus stevig met hogedrukopbouw boven het noorden en lagedruk richting de Azoren. In principe dus positief voor onze winter. Zoals hierboven vermeld werkt de Polar Vortex echter niet echt mee aan dit verhaal en lijkt deze structurele drukconfiguratie volgens mij geen lang leven beschoren.

Welke winter kunnen we verwachten?

Ondanks de hoop die we de voorbije dagen kregen van sommige weerkaarten denk ik niet dat we meteen de winter zullen induiken. Er zit nog te weinig logica in de weerpatronen en de signalen zijn bijlange na niet allemaal goed.

De volgende dagen zien we over het hoge noorden duidelijke hogedrukopbouw wat ook in de NAO-indexevolutie staat aangegeven. Bekijken we echter de pluimverwachting van het zuidelijker gelegen Groenland, dan valt hier op dat de drukstijging zeer snel gaat, maar wel maar tijdelijk is van aard. Na een piek op 20 november zal de luchtdruk daarna weer terug beginnen dalen. Dat is niet wat we willen aangezien de straalstroom zo niet zwak zal blijven maar eerder terug in kracht zal toenemen.

Met een sterke Polar Vortex en een straalstroom die niet in staat is de luchtstroming genoeg te ontregelen lijken we af te stevenen op een dominerende westcirculatie richting de laatste decade van november. De meeste kans geef ik daarom aan een aanzwengeling van depressieactiviteit met meer neerslag (tot nu toe is november relatief droog).

Er is natuurlijk wel hoop voor de winter. Zo zou het ook kunnen dat de weermodellen de negatieve NAO nog niet genoeg oppakken en de koppeling tussen de troposfeer en de stratosfeer de Polar Vortex kan ontregelen. Dit zou dan betekenen dat de straalstroom zwak blijft en er grotere kans is voor winterweer bij ons. Naar mijn mening is deze optie wel een duidelijk kleinere kans toebedeeld.

Veel zal afhangen wat de depressieactiviteit over de Atlantische Oceaan vanaf pakweg 18 november doet en daar zijn de weermodellen het nog niet over eens.

Twijfel niet om te reageren en elkaar op de hoogte te houden van de laatste ontwikkelingen. Het is altijd leuk om bij te leren en de laatste updates te lezen.