Kan de Noordpool echt al ijsvrij zijn vóór 2030?

Het klinkt onvoorstelbaar, maar een zomer waarin de Noordpool voor het eerst vrijwel volledig ijsvrij is, lijkt dichterbij dan gedacht. Volgens nieuw internationaal onderzoek gepubliceerd in Nature Communications zou dit scenario al in 2027 kunnen plaatsvinden.

Tot nu toe richtten voorspellingen zich op maanden waarin het zee-ijs volledig verdwijnt, maar een nieuwe studie biedt nu een nieuwe blik op het moment waarop de Noordelijke IJszee voor het eerst een dag lang ijsvrij zou kunnen zijn. Is de kans dat dit effectief voor 2030 plaatsvindt groot? Of richten de media en onderzoekers zich vooral op clickbaits en is de kans klein? We bekijken de resultaten van de nieuwe studie en zetten ze op een rijtje.

• Weerliefhebber? Volg ons via X en Facebook
• Volg de interessante weerberichten op Youtube

Deelnemen aan discussie? Ben je geïnteresseerd om deel te nemen als weeramateur of liefhebber van het weer aan het weerforum? Onderaan dit artikel krijg je bliksemsnel & gratis toegang tot alle reacties. Je kan ook je eigen weerfoto’s uploaden.

Noordpool zee-ijs en belang

De afname van het zee-ijs in het Noordpoolgebied zet zich onverminderd voort. Een ijsvrije Noordelijke IJszee is een van de meest in het oog springende voorbeelden van de klimaatverandering. Dit fenomeen markeert de overgang van een wit Noordpoolgebied naar een grotendeels blauw (zeewater) Arctisch gebied tijdens de zomermaanden.

Door de opwarming van de aarde, die nog sterker tot uiting komt in de poolgebieden door de zogenaamde Arctic Amplification, neemt het ijsoppervlak elk decennium met meer dan 12 procent af. In september meldde het National Snow and Ice Data Center (NSIDC) dat de ijsbedekking dit jaar een dieptepunt bereikte van 4,28 miljoen vierkante kilometer. Hoewel dit iets meer was dan het recordminimum van 2012, blijft het een scherpe daling ten opzichte van de gemiddelde ijsbedekking tussen 1979 en 1992. Een Noordelijke IJszee met minder dan 1 miljoen vierkante kilometer zee-ijs wordt gebruikt om een ‘ijsvrije’ Arctische oceaan te definiëren.

Huidige klimaatmodellen en hun projecties

Huidige klimaatmodellen (CMIP6) voorspellen dat de gemiddelde ijsbedekking van de Noordelijke IJszee in september gemiddeld voor het eerst onder de grens van 1 miljoen vierkante kilometer kan dalen tegen 2050 in het geval van SSP5-8.5, dat wil zeggen in het meest negatieve scenario (rode lijn hieronder). Onder een gematigd scenario, waar we nu op af lijken te stevenen, zou dit gemiddeld gebeuren tegen 2070 (gele lijn hieronder). In het meest positieve scenario hieronder (SSP1-2.6) kunnen we dit nog vermijden (blauwe lijn hieronder).

Deze schattingen gaan natuurlijk gepaard met grote onzekerheden door modelafwijkingen en natuurlijke variabiliteit. Rekening houdend met alle onzekerheden zou een ijsvrije Noordpool voor de eerste keer tussen 2030 en 2040 kunnen plaatsvinden. Met andere woorden, gemiddeld gezien voorspellen de klimaatmodellen nu tussen 2050 en 2070, maar er zijn modellen die al een ijsvrije Noordpool tussen 2030-2040 tonen.

Eerste dag dat de Noordpool ijsvrij is

Nog voordat dit het maandelijks gemiddelde in september de drempel (< 1 miljoen vierkante kilometer) van ‘ijsvrij’ bereikt, zal er een eerste dag zijn waarop de ijsbedekking minder dan 1 miljoen vierkante kilometer bedraagt. Tot nu toe ontbraken gedetailleerde voorspellingen over wanneer zo’n eerste ijsvrije dag precies zou plaatsvinden. In de pas uitgekomen studie presenteren onderzoekers nu voor het eerst een voorspelling van dagelijkse ijsvrije condities, gebaseerd op data van de meest recente klimaatmodellen van CMIP6.

Uit een analyse van 11 klimaatmodellen blijkt dat de eerste ijsvrije dag al in 2027 kan plaatsvinden, zelfs onder het milde emissiescenario SSP1-2.6. Twee modellen voorspellen dit in 2028, en zes simulaties tonen een ijsvrije dag binnen 2029-2030 (onder SSP1-2.6 tot SSP3-7.0). In totaal wijzen 34 simulaties op een ijsvrije dag binnen tien jaar, behalve bij het laagste scenario (SSP1-1.9), dat in lijn ligt met het akkoord van Parijs. Opvallend is dat de snelste overgangen (3-4 jaar) plaatsvinden bij SSP1-2.6, wat de invloed van interne klimaatvariabiliteit benadrukt (meer dan welk broeikasgaspad we opgaan komende jaren).

Ook al tonen sommige modellen en simulaties dus de mogelijkheid van een ijsvrije dag in 2027, de grootste kans op een ijsvrije dag ligt tussen 2032-2043. Over alle 366 simulaties ligt de mediane eerste ijsvrije dag in 2048, en de gemiddelde eerste dag in 2053.

**Hier is dus weer het belang van goed begrijpen dat enkele simulaties zeer vroeg zijn, binnen een aantal jaar, maar dat de meerderheid duidelijk later is.

Opties om de ijsvrije dag uit te stellen / te voorkomen

Onder de zwakkere emissiescenario’s SSP1-1.9 en SSP1-2.6 is er een kans dat de eerste ijsvrije dag aanzienlijk wordt vertraagd, in tegenstelling tot de simulaties met hogere uitstoot. Volgens de analyses in de nieuwe studie kan de eerste ijsvrije dag bij SSP1-1.9 en SSP1-2.6 meer dan 50 jaar na de huidige omstandigheden van 2023 plaatsvinden, of zelfs helemaal niet vóór het einde van de 21e eeuw. Bij SSP1-1.9, het scenario in lijn met het Akkoord van Parijs, zien we dat de vroegste ijsvrije dag pas 18 jaar na 2023.

**Deze resultaten benadrukken de potentie van sterke emissiereducties om het verdwijnen van zee-ijs significant te vertragen.

De “perfecte storm” kan een ijsvrije dag vroeg doen vallen

Met meer dan 300 computermodellen berekenden onderzoekers dat de eerste ijsvrije dag waarschijnlijk valt tussen 2032 en 2043, ongeacht klimaatbeleid of emissiereducties. In een extreem scenario met meerdere opeenvolgende warme jaren kan de Noordpool al in 2027 ijsvrij worden. Wat is daarvoor nodig? Een “perfecte storm” van factoren:
1) Vertraagde afkoeling in de herfst en warmere temperaturen tot december remmen de vorming van zee-ijs, waardoor het ijsoppervlak kwetsbaar wordt.
2) Warmte in de late winter, lente en zomer verzwakken het ijs verder, wat leidt tot de eerste ijsvrije dag.

Opvallend is dat de laatste winter voor de eerste ijsvrije dag in alle gevallen ongewoon warm is, waardoor het zee-ijs niet meer herstelt. Dit wordt veroorzaakt door sterke hogedruksystemen of lagedrukgebieden die warmte naar het noordpoolgebied brengen (warm air advection). De opeenstapeling van warme winters en lentehittegolven creëert de ideale omstandigheden voor het volledig verdwijnen van zee-ijs.

Gevolgen voor het klimaat wereldwijd

Het bereiken van een Noordpool zonder zee-ijs zou een kettingreactie in gang kunnen zetten. Zee-ijs speelt een cruciale rol in het reguleren van de temperatuur op aarde, omdat het zonlicht terugkaatst. Zonder dit reflecterende oppervlak absorbeert de donkere oceaan meer warmte, wat de opwarming verder versnelt. Daarnaast beïnvloedt het verdwijnen van zee-ijs wind- en oceaanstromen, wat wereldwijd tot extremer weer kan leiden.

De gevolgen reiken ook tot het kwetsbare Arctische ecosysteem, dat al zwaar onder druk staat. Van iconische soorten zoals de ijsbeer tot het essentiële zoöplankton, een verdere afname van het zee-ijs brengt enorme risico’s met zich mee voor de biodiversiteit in deze regio.

Baanbrekend zou ik deze nieuwe studie niet noemen, maar het toont wel aan dat een ijsvrije dag toenemend waarschijnlijk is, en eerder komt dan een ijsvrije maand (logisch in se). Wat deze studie ook toont, is dat we een ijsvrije Arctische Oceaan nog kunnen vermijden, door snel te handelen en te streven naar het meest optimistische klimaatscenario.

Lees de hele studie via :
Heuzé, C., Jahn, A. The first ice-free day in the Arctic Ocean could occur before 2030. Nat Commun 15, 10101 (2024). https://doi.org/10.1038/s41467-024-54508-3