De paradox van schone lucht: goed voor gezondheid, slecht voor klimaat
0
De paradox van schone lucht verwijst naar het tegenstrijdige effect waarbij het verminderen van luchtvervuiling, goed voor onze gezondheid, leidt tot meer opwarming van de aarde. Het draait hierbij om fijnstofdeeltjes, ook wel aerosolen genoemd, die zonlicht weerkaarten. Deze paradox maakt het nóg belangrijker om de uitstoot van broeikasgassen snel terug te dringen om de temperatuurstijging op aarde te beperken.
- Weerliefhebber? Volg ons via X en Facebook
- Volg de interessante weerberichten op Youtube
Deelnemen aan discussie? Ben je geïnteresseerd om deel te nemen als weeramateur of liefhebber van het weer aan het weerforum? Onderaan dit artikel krijg je bliksemsnel & gratis toegang tot alle reacties. Je kan ook je eigen weerfoto’s uploaden.
Hoe schonere lucht het klimaat warmer maakt
Fijnstof, of aerosolen, staan bekend om hun negatieve effecten op onze gezondheid. Maar deze kleine deeltjes spelen ook een grote rol in het klimaatsysteem. Ze hebben namelijk een afkoelend effect: aerosolen weerkaatsen zonlicht terug de ruimte in.
Een verborgen balans in de atmosfeer
Bij de verbranding van fossiele brandstoffen komen niet alleen broeikasgassen vrij, maar ook zwaveldioxide (SO₂). Deze stof vormt in de atmosfeer sulfaataerosolen die een afkoelend effect hebben. In de periode na de Tweede Wereldoorlog, toen de industrialisatie wereldwijd versnelde, nam de hoeveelheid aerosolen sterk toe. Dit dempte de opwarming die eigenlijk al door het stijgende CO₂-gehalte verwacht werd. Lange tijd hielden deze twee effecten elkaar min of meer in balans, waardoor de temperatuur relatief stabiel bleef (zie zwarte stippellijn in bovenstaande figuur).
Maar die balans is tijdelijk. CO₂ blijft honderden jaren in de atmosfeer hangen, terwijl aerosolen al na enkele weken weer neerslaan op het oppervlak. Naarmate de uitstoot van broeikasgassen bleef toenemen, en de luchtvervuiling afnam door toenemende regulaties, begon het broeikaseffect de overhand te krijgen. Sinds eind jaren zeventig is de opwarming daarom in een stroomversnelling geraakt.
Zonder aerosolen zou het dus nog warmer zijn
Aerosolen zijn vandaag de dag nog steeds verantwoordelijk voor een aanzienlijke afkoeling. Klimaatwetenschappers schatten dat het aardoppervlak nu ongeveer 0,5 °C koeler is dan het zou zijn zonder deze deeltjes. Zonder die invloed zou de aarde dus geen 1,5 °C zijn opgewarmd sinds pre-industriële tijden, maar al richting 2 °C. Het afkoelende effect van de aerosolen was maximaal rond de jaren 2000 met toen een geschatte afkoeling van 0,65°C.
Schonere lucht, warmer klimaat
Vanaf de jaren zeventig zijn in Europa en Noord-Amerika allerlei maatregelen genomen om de luchtvervuiling terug te dringen: zwavel werd uit brandstoffen gehaald, fabrieken kregen filters en auto’s werden voorzien van katalysatoren. Dat is wellicht een van de redenen dat Europa het snelst opwarmende continent op aarde is. Ook in landen als China is de lucht de laatste jaren merkbaar schoner geworden. Dat is goed nieuws voor onze longen, maar dus minder goed nieuws voor het klimaat.
Minder aerosolen betekent minder reflectie en dus meer opwarming. Volgens schattingen heeft die schonere lucht in de afgelopen 20 jaar al zo’n 0,14 °C aan verborgen opwarming blootgelegd. En daar is recent mogelijk nog wat bijgekomen door de daling van de zwaveluitstoot uit de internationale scheepvaart. De “versnelling” van de opwarming die we de laatste 5-10 jaar zien zou dus mogelijk verklaard kunnen worden door het schoner worden van de lucht.
Hoe gaan de aerosolen in de toekomst evolueren?
De toekomstige evolutie van zwaveldioxide-emissies hangt sterk af van het klimaatbeleid: minder fossiele brandstoffen betekent doorgaans minder SO₂, al verschillen de modelprognoses sterk. De huidige uitstoot ligt iets onder het SSP2-4.5-scenario (in lijn met huidig klimaatbeleid), maar boven de emissies in ambitieuze paden zoals SSP1-1.9. Opvallend is dat geen enkel scenario uitgaat van sterk dalende SO₂-uitstoot terwijl CO₂ nog toeneemt. Worden alleen aerosolen teruggedrongen en blijven andere gassen constant, dan kan dat 0,2 tot 1,2 °C extra opwarming veroorzaken.
