Belgisch aandeel is groot bij ExoMars
Vandaag is een historische dag voor de Europese ruimtevaart. Exact op tijd lanceerde voor de tweede keer een Europees ruimtevaartuig richting de Rode Planeet. Onder een grijze hemel bracht een krachtige Proton-M raket de satelliet vanaf het lanceerplatform in Baikonur in enkele minuten in een baan om de aarde. Maar liefst vier rakettrappen zijn nodig om ExoMars in een tijdsbestek van 10 uur voldoende snelheid te geven om te ontsnappen aan de aantrekkingskracht van de aarde.
Het vaartuig is daarna zeven maanden onderweg naar Mars. De baan is zo berekend dat niet het vaartuig zelf achter Mars aanvliegt, maar dat Mars de sonde ‘ inhaalt’ op het moment dat het de baan van Mars kruist. Althans, zo legde baanberekenaar Michael Kahn van ESA het principe uit aan het publiek op het lanceerevent in het vluchtleidingscentrum in Darmstadt.
Details over ruimtemissie ExoMars
ExoMars is de eerste van twee Europees-Russische missies naar Mars in de komende paar jaar. De satelliet die vandaag werd gelanceerd wordt in 2018 of, meer realistisch, in 2020 gevolgd door een robotwagen. Deze ExoMars Rover zal op basis van onderzoek door de vandaag gelanceerde ExoMars sonde bodemonderzoek gaan uitvoeren.
Het hoofddoel van ExoMars 2016 is het onderzoeken van een vraag die de mens al sinds de eerste gedetailleerde observaties van Mars bezighoudt: Is er leven op Mars? Deze vraag blijft ook na tientallen jaren van missies naar Mars relevant. Zeker nadat verschillende van deze missies sporen aantoonden van methaan, een gas dat op aarde vooral door organisch leven wordt voortgebracht en onder invloed van infrarode straling na ongeveer 300 jaar uit zichzelf verdwijnt. Behalve als het constant wordt aangevuld door processen die methaan voortbrengen. Mogelijk door levende organismen. Het instrument dat de atmosfeer van bestudeert van Mars is afkomstig uit België (Oudenaarde) en werd ontwikkeld door een internationaal consortium met België in de leiding.
De ExoMars 2016 satelliet heet daarom officeel de Trace Gas Orbiter (TGO), een satelliet in een lage baan om Mars met een heel gevoelige methaansensor. Deze sensor zal het ontstaan en weer verdwijnen van methaanconcentraties continu meten. Vervolgens kan in 2018 (of in 2020) de rover naar mogelijke methaanbronnen worden gestuurd, waar deze grondmonsters tot op 2 meter diepte zal nemen. Daarnaast functioneert de TGO satelliet als communicatiesatelliet tussen de rover op de grond en aarde.
Volg de livestream van ExoMars via ESA.
ExoMars brengt ruimtevaartuig naar Mars
Naast de rondcirkelende satelliet brengt ExoMars 2016 een tweede vaartuig naar Mars. Bovenop de satelliet zit een kleine capsule-achtige lander die als alles volgens plan verloopt in oktober 2016 een landing op de oppervlakte van Mars zal uitvoeren. Dit is de eerste keer dat een Europees ruimtevaartuig op Mars zal landen en is derhalve vooral een demonstratiemissie. Indien de ‘Schiaparelli’ lander succesvol landt, zal het gedurende enkele dagen enkele wetenschappelijke experimenten doen, tot de batterijen leeg zijn.
De landing is een redelijk spectaculair proces, waarbij vier opeenvolgende methoden worden gebruikt om het toestel af te remmen en een zachte landing te laten maken. Eerst remt het af op een hitteschild op de dunne atmosfeer. Vervolgens wordt bij tweemaal de geluidssnelheid een parachute geopend, die het toestel tot op een kilometer hoogte laat zakken. Daarna nemen negen remraketten het over tot twee meter boven het Marsoppervlak. Een metalen honingraatconstructie-kreukelzone vangt vervolgens de harde klap op waarmee de sonde op de Marsbodem klapt.
Een van de wetenschappelijke experimenten aan boord van Schiaparelli is interessant omdat het specifiek naar het weer op Mars kijkt. Diverse sensoren meten temperatuur en windsnelheid, alsmede een elektrisch potentiaalverschil dat wordt vermoed in de ‘dust devils’, de kleine windhozen die met grote regelmaat over het oppervlak van Mars razen. Met deze metingen proberen onderzoekers inzicht te krijgen in de weerpatronen op de Rode Planeet.
Waardevolle data brengt ons dichter
Zoals altijd met ruimtemissies moeten er veel dingen goed gaan om beide ruimtevaartuigen succesvol naar de locatie van hun missies te brengen. De succesvolle lancering vandaag is een belangrijke eerste stap. Als alles volgens plan verloopt hebben vele honderden wetenschappers een nieuwe bron van waardevolle data over Mars, waarmee we een stap dichterbij het antwoord op de vraag ‘Is (of was) er leven op Mars’ zullen komen. De meeste ruimtevaartdeskundigen zijn het echter eens dat er binnen 50 jaar leven op mogelijk is. Tegen die tijd hebben we allemaal (bijna) live op televisie de eerste mensen op Mars zien aankomen!
Artikel en foto’s door Remco Timmermans (live vanuit ESOC in Darmstadt)