Orkaan Alex klopt aan de poort van Europa
Onder de juiste omstandigheden kunnen cyclonale depressies tegenwoordig een bedreiging vormen voor het Europese vasteland. Vandaag doet Alex zijn opwachting aan de Azoren mede dankzij het uitzonderlijke warme zeewater en de winterprik uit het hoge noorden.
Alex is een tropische storm die uitgegroeid is tot een actieve categorie 1 cycloon in de buurt van de Azoren. Een orkaan, ook wel cycloon of tyfoon genoemd, is een tropische storm met windsnelheden van 117 km/u en meer. Meet men zulke windsnelheden, dan spreekt men van winden met orkaankracht of met winden met windkracht 12. Alex is eerder deze maand ontstaan als een extra-tropische cycloon in de buurt van de Bahamas als een storm zonder tropische kenmerken, maar eentje die toch de orkaandrempel overschrijdt en trok vervolgens noordoost over Bermuda om nadien koers te zetten richting zuidoost naar de Azoren toe.
Onderweg groeide Alex uit tot een categorie 1 orkaan dankzij het relatieve warme water (22 tot 25 °C) en de ijskoude polaire bovenlucht dewelke tot -60°C is gegaan. Een tropische cycloon of orkaan begint eigenlijk bij een tropische depressie die naargelang haar kracht en aanwezigheid van diverse katalysatoren een tropische storm of een tropische cycloon kan worden.
Katalysatoren voor Alex zijn de windschering, de uitzonderlijke dip die de straalstroom heeft gemaakt met een constante aanvoer van ijskoude polaire lucht, stijgende warme en vochtige lucht (convectie) en de aanwezigheid van een laag drukgebied. Windschering is een plotse verandering van windrichting en windsnelheid op verschillende hoogtes. Gevolg is dat horizontale winden gaan ‘opkrullen’ zodat er zich (horizontale) windtunnels vormen.
Door de convectie gaan deze windtunnels zich in een verticale positie kantelen en brengen zo de warme en vochtige lucht in een cyclonale circulatie naar de hogere ijskoudere luchtlagen. Deze convectie is de belangrijkste energiebron van een (tropische) storm waarbij de warmste lucht zich in het oog van de depressie bevindt waarbij de windsnelheden stijgen naarmate men zich van het oog verwijdert.
Orkaan Alex op satellietbeelden
Als een tropische storm door de straalstroom wordt gegrepen, zwakt deze storm zeer snel af omdat de katalysatoren bij wijze van spreken aan flarden worden gescheurd, maar de afzonderlijke componenten blijven bestaan. Dit zijn de restanten van een tropische storm die op geregelde tijdstippen over Europa trekken en Europeanen dan ervaren als zware voorjaars- of najaarsstormen.
Het oog van de storm
Het oog, dat een diameter tot 50 km kan hebben, is wel het meest opvallendste kenmerk van een tropische storm en is goed zichtbaar op satellietbeelden. In het oog is de luchtdruk het laagst en daalt de lucht terug naar het aardoppervlak. Als er gesproken wordt over een ‘muur’ dan wijst men naar de bewolking rond het oog waar de lucht stijgt met windsnelheden tot 150 km/u kunnen optreden. Echter aan het aardoppervlak treden de hoogste windsnelheden op.
Op een hoogte van ongeveer 18 km, aan de tropopauze, worden de luchtstromingen weer horizontaal en krijgt de orkaan zijn typische spiraalachtige structuur. Verder verwijderd van het oog bevinden zich de wolkenbanden die in een spiraalvorm naar het centrum toe lijken te draaien. Deze wolkenbanden kunnen tot 50 km breed 300 km lang worden naargelang de intensiteit van de storm en brengen zeer veel regen op een beperkte oppervlakte met zich mee (tot 25 mm/u).
#Alex is the first January #hurricane to form since 1938 and the first to occur in this month since Alice of 1955. pic.twitter.com/qk6puLIVg2
— NHC Atlantic Ops (@NHC_Atlantic) 14 januari 2016
Een orkaan is technisch gezien hetzelfde als een tornado, maar met dat verschil dat een orkaan boven water in kracht toeneemt, terwijl een tornado zijn kracht haalt boven land. De katalysatoren en de spelregels zijn hetzelfde.
