Komt de Dust Bowl naar Europa?
Het extreme weer in Europa is een voorbode van een nieuwe Dust Bowl. Dat is de landbouwramp die de VS en Canada in de jaren ’30 trof. De bovenlaag van de bodem werd door stormen weggeblazen, na een periode van woestijnvorming, droogte en bodemdegradatie. Een enorm areaal aan akkers was verwoest.
De Dust Bowl bracht een volksverhuizing op gang: boeren uit de Great Plains vluchtten massaal naar de westkust. Het fenomeen is zo genoemd omdat het getroffen gebied een grote kom lijkt, de stofkom, in het midden van Noord-Amerika. Het kerngebied omvatte de staten Colorado, Nebraska, Kansas, New Mexico, Texas en Oklahoma, maar ook streken erbuiten en delen van Canada bleven niet gespaard.
De Great Plains waren de graanschuur van Noord-Amerika omdat er van nature zeer vruchtbare bodems voorkomen. Maar die vielen ten prooi aan woestijnvorming.
- De VN werpen elk jaar licht op de processen van Woestijnvorming.
- Aanhoudende hitte en kwik tot 49,5° C vorige zomer in Noord-Amerika.
Wat ging aan de Dust Bowl vooraf?
De streek was vroeger een grote uitgestrekte steppe met graslanden en hier en daar wat bossen. Het was het rijk van de bizons. Het klimaat was er redelijk droog, maar af en toe waren er lange, regenachtige periodes en ook de wind ging er flink tekeer. Wetenschappers lezen de opeenvolging van droge en natte cycli af uit sedimenten in meren in de Sierra Nevada.
Sinds de tweede helft van de negentiende eeuw werden de steppes omgezet in akkerland, gedreven door bevolkingsgroei en immigratie, ontbossing, en de industriële landbouw. Droogteperiodes werden sindsdien frequenter door het domino-effect van ontbossing en menselijke druk. Maar dan brak weer een regenachtige periode aan, en werd vergeten hoe droog het ooit was. Daardoor waren boeren en industriëlen in de waan van goede landbouwomstandigheden.
Diep ploegen
Tijdens de Russische Revolutie en de Eerste Wereldoorlog was er meer nood om buiten de oude wereld graan te verbouwen. Graanprijzen stegen en het akkerland werd nog verder uitgebreid en geïndustrialiseerd. Door jaar na jaar diep te ploegen trad bodemdegradatie op. De bodems raakten langzaamaan uitgeput.
In 1930 brak een extreem droge periode aan waardoor de gewassen niet meer ontkiemden en de wind vrij spel op de kale bodems had. Toen kwamen de stormen en stof verduisterde de hemel in heel Noord-Amerika.
Vruchtbaarste bodems ter wereld
Waarom werd er zoveel graan net op die plaats gekweekt? Omdat daar zeer vruchtbare bodems voorkomen, de zogenaamde Mollisols. Dat is de naam die het Amerikaanse classificatiesysteem, de Soil Taxonomy, geeft aan steppebodems met een dikke humuslaag, die soms meters diep is. Ze houden veel water vast en kunnen droogte voor een lang tijd overbruggen. Ze houden ook mineralen vast en hebben een rijk bodemleven. Dit soort bodems komt ook voor in Oekraïne en de Euraziatische steppe.
Hoewel een bodem zeer lang kan meegaan, is hij toch op een bepaald moment uitgeput. En wat vaak vergeten wordt, is dat de bodem geen hernieuwbare hulpbron is. Bij bodems geldt hetzelfde principe als in de uitverkoop: op = op.
Dust Bowl in Europa?
Een Dust Bowl ramp kan zich voltrekken na lange droogte en hitte en door bodemdegradatie. Elke bodem die kaal onder de zon ligt, ligt ook te grabbel aan de wind. Als je met de auto op een onverharde weg rijdt en er vormt zich een stofwolk achter je, dan wil dat zeggen dat de bodemdeeltjes niet aan elkaar plakken. Het vocht en de humus zijn weg, en daarmee ook de integriteit van de bodem.
Europa heeft op de meeste plaatsen niet zo’n diepe, rijke humuslaag als de Great Plains. Alleen Oekraïne is goed bedeeld met metersdiepe humus, maar daar hebben ze momenteel andere kopzorgen. De meeste Europese bodems kunnen daarom sneller bezwijken aan wind-erosie. Spanje met haar enorme areaal aan akkers en toenemende hitte en droogte, loopt een reëel risico om als eerste in het stof te bijten.
Bij droogte kan de uitgeputte bodem, op elke braakliggende akker, opgedroogd rivierdal, berghelling en ander kaal terrein, gewoon wegwaaien met de wind. Het uitblijven van regen en de hitte verhogen het risico dat ook Europa een stofkom wordt.
De oplossingen of het voorkomen is in theorie simpel maar vergen een gezamelijke inspanning: bossen en bomen beschermen, landbouw verduurzamen en aan natuurherstel doen.
Bron: Bonne K., 2022, GondwanaTalks. De Dust Bowl in Spanje: verwoestijning en bodemerosie.
