Impact van de stratosfeer op de winter 24-25
2
De winter was in december grotendeels afwezig, maar met een onstabiele noordwestelijke stroming lijken de bakens verzet. De temperaturen meer richting normaal, maar wordt het nog een keer echt winter? Om die vraag te beantwoorden duiken we wat dieper in de achtergronden van het weer, en kijken we vooral naar de betekenis van de stratosfeer voor deze winter.
- Ontdek ons ook op Youtube (bijna 40.000 leden)
December
December was bijzonder mild, wat inversiekou uitgezonderd. Dat was vooral te wijten aan de bijzonder krachtige stratosferische vortex, na een overigens redelijk normale start in november. Vorig jaar hadden we nog twee SSW’s, stratosferische opwarmingen waarbij de zonale wind op 60 graden noorderbreedte oostelijk wordt. Die leverden toen geen noemenswaardig winterweer op, hetgeen te wijten valt aan de destijds zeer sterke El Niño. Hoe is dat deze winter?
La Nina
Dit jaar hebben we te maken met een tamelijk zwakke La Niña. Heel specifiek heeft de ENSO weinig betekenis voor het weer in de Benelux, maar op het grotere plaatje van de atmosfeer des te meer. Daar komt bij dat we te maken hebben met een sterk negatieve Pacific Decadal Oscillation (PDO). Gemiddeld zorgt een La Niña in december voor een krachtiger westcirculatie. De combi van een zwakke La Niña (dit jaar) en een sterk negatieve PDO laat een wat sterker geblokkeerde oceaan toe.
Stroming in december
Deze december bracht vooral Atlantische invloeden, afgezien van een korte blokkade rond de tiende van de maand en daarna nog een keer inversiekou tegen het einde. De algehele circulatie in de Atlantische regio lijkt veel op die van een La Niña. Boven de Stille Oceaan echter in het geheel niet.
Hogedruk boven Canada is totaal niet in overeenstemming een La Niña, die verwacht je eerder bij een El Niño. Die heeft klaarblijkelijk een langere nasleep dan gedacht. Daarbij speelt dit jaar ongetwijfeld ook de stratosfeer een rol, met zijn zeer krachtige Polar Nigt Jet (PNJ).
Krachtige PNJ begin januari
De kern van de poolwervel in de stratosfeer ligt op dit moment boven Nova Zembla en is dus enigszins van zijn centrale positie boven de Noordpool verplaatst. Dat is het gevolg van een eerdere Canadian Warming in de tweede helft van december.
Deze verplaatsing heeft de ontwikkeling van een Groenlandhoog vergemakkelijkt, plus de daarbij horende noord- tot noordwestelijke stroming. Dat onderstreept nog eens de betekenis van de stratosfeer voor deze winter.
Nieuwe Canadian Warming
Op +150 uur zien we een nieuwe opwarming plaatsvinden boven Siberië, daar waar ze normaal beginnen. Dat zou opnieuw tot een Canadian Warming kunnen leiden, maar dan hebben we het over 20 januari. Ondertussen blijft de troposfeer gevoelig voor de westcirculatie, in weerwel van een blokkade die zich boven West-Europa op lijkt te gaan bouwen.
Nog kansen op een SSW?
De PNJ is en blijft sterk, ondanks de aanslagen die er van tijd tot tijd op gedaan worden. De Canadian Warmings die daaruit voortkomen verhogen vooral de kansen op een Groenlandhoog, dat naarmate de Warming aan kracht verliest weer overgaat in een Euroblokkade of meer nog een westcirculatie. Totdat de volgende opwarming (CW) het Groenlandhoog weer in stelling brengt.
Groenlandhogen beletten in de regel de totstandkoming van een SSW, daar lijkt ook dit jaar geen uitzondering op gemaakt te worden. Dat zien we in de verwachting van het ECMWF. Daarin is aan de daling van de zonale wind ook weer de volgende CW te herkennen. Inclusief een herstel van de PNJ snel daarna.
2017 als voorbeeld
Waarschijnlijk geen SSW dus, naar verwachting niet eerder dan halverwege volgende maand. Maar dat hoeft niet meteen kansloosheid te betekenen voor enige vorm van winterbeleving. Daarvoor kunnen we teruggrijpen op een andere winter met ongeveer dezelfde voorgeschiedenis, namelijk die van 2017.
Die volgde net als de huidige op een winter met een krachtige El Niño, en ook die winter had een bijzonder sterke stratosferische poolwervel (tweede deel december, plus januari). Zelfs dan nog kregen we toen enige sneeuwval en zelfs schaatsplezier. In theorie is er dus nog wel het een en ander mogelijk,
