De instorting van de Birchgletscher: Wat is er gebeurd in Blatten en waarom?
0
Op 28 mei 2025, rond 15:30 uur, stortte de Birchgletscher in het Zwitserse kanton Wallis volledig in. De kleine gletsjer kon de opeenhoping van puin niet meer dragen, die was ontstaan door meerdere aardverschuivingen vanaf de berg Kleines Nesthorn in de week ervoor. Wat volgde was een vernietigende lawine van ijs en gesteente die de vallei onder de gletsjer trof. Deze stroomde recht over het dorpje Blatten dat bedolven werd, maar waar alle inwoners gelukkig al geëvacueerd waren. In deze blog lees je wat er precies is gebeurd en hoe het zover kon komen.
- Weerliefhebber? Volg ons via X en Facebook
- Volg de interessante weerberichten op Youtube
Deelnemen aan discussie? Ben je geïnteresseerd om deel te nemen als weeramateur of liefhebber van het weer aan het weerforum? Onderaan dit artikel krijg je bliksemsnel & gratis toegang tot alle reacties. Je kan ook je eigen weerfoto’s uploaden.
Wat was de Birchgletscher?
De Birchgletscher was een kleine gletsjer gelegen op 2563 tot 3430 meter hoogte in de Zwitserse Alpen in het Lotschental. De gletsjer had in 2023 een oppervlakte van ongeveer 0,34 km² en een geschat volume van 5 miljoen kubieke meter ijs. De onderste en grootste sectie van de gletsjer was grotendeels bedekt met puin (debris), materiaal dat in de loop der jaren van de omliggende bergwanden naar beneden was gekomen en op de gletsjer tot stilstand is gekomen.
Sinds 2019 vertoonde de gletsjer afwijkend gedrag vergeleken met andere Zwitserse gletsjers. Terwijl veel gletsjers zich terugtrokken, groeide de Birchgletsjer juist aan de met zo’n 50 meter. De verklaring hiervoor lijkt te liggen in het isolerende effect van het puin, dat het smelten van het ijs tijdelijk verminderde.
Wat veroorzaakte de instorting?
Maar op 28 mei gebeurde het ondenkbare. De Birchgletsjer stortte helemaal naar beneden. De directe aanleiding daarvoor was een reeks middelgrote tot grote aardverschuivingen vanaf Kleines Nesthorn, een bergtop die de week ervoor instabiel was geworden. Deze stortten enorme hoeveelheden puin op de gletsjer, wat leidde tot een reeks fysische processen.
- Druktoename op het ijs, leidend tot smeltwaterproductie onder hoge druk.
- Versnelling van de ijsstroom, wat extra wrijvingswarmte en smeltwater veroorzaakte.
- Smeltwaterinvoer uit sneeuwsmelting en regen vlak voor het incident.
- Toename van spanning aan de gletsjerbasis, waardoor het systeem instabiel werd
Al deze factoren leidden tot een sterke drukopbouw in de gletsjer, die de wrijving aan de basis verminderde en uiteindelijk resulteerde in het afglijden van een ijsmassa van naar schatting 3 miljoen m3.
Volgens luchtfoto’s en kaarten van het Zwitserse topografisch bureau Swisstopo is de volledige onderste sectie van de gletsjer (0,14 km²) verdwenen.
De gevolgen
De instorting leidde tot een massale rots-ijs lawine die de vallei bij het dorp Blatten trof. De enorme energie van het neerstortende materiaal, inclusief de ongeveer 9 miljoen ton gesteente die op het ijsoppervlak lag, had genoeg kracht om enkele honderden duizenden tonnen ijs te smelten.
De resulterende mix van ijs, water en puin blokkeerde de rivier Lonza, wat extra risico’s op overstromingen veroorzaakte. Er vormde vervolgens een meer stroomopwaarts van de puinkegel omdat het water van de Lonza zijn route niet meer kon vervolgen. Daardoor stroomde een deel van het dorp Blatten dat niet getroffen werd door de lawine onder water.
Gelukkig heeft dat water inmiddels zijn weg gevonden door het puinveld en wordt een overstroming niet verwacht. Het meer stroomopwaarts is licht gedaald en staat momenteel niet hoog genoeg om over de puinkegel heen te stromen.
Speelt klimaatverandering een rol?
Hoewel een directe link tussen de instorting en klimaatverandering niet bewezen kan worden, wijzen onderzoekers op enkele bredere trends:
- De zone rond Kleines Nesthorn valt binnen een gebied met waarschijnlijk permafrost, dat gevoelig is voor dooi door opwarming.
- Permafrostverlies verhoogt de kans op rotsinstabiliteit en aardverschuivingen.
- Door de hogere temperaturen komt er meer smeltwater beschikbaar, en valt er op grotere hoogte meer regen dan sneeuw, wat de stabiliteit van gletsjers verder vergroot.
Het is dus goed mogelijk dat klimaatverandering de onderliggende omstandigheden heeft gecreëerd waarin zo’n instorting kon plaatsvinden, ook al komen deze dus ook van nature uit voor.
Is dit eerder gebeurd?
Is dat dan ooit al eerder gebeurd? Op deze schaal is het incident in de Zwitserse Alpen uniek, maar vergelijkbare gebeurtenissen zijn bekend:
- Pizzo Cengalo (2017): rotslawine van 3 miljoen m³ veroorzaakte een puinstroom richting het dorp Bondo (8 doden).
- Piz Scerscen (2024): 9 miljoen m³ rots-ijs stortte neer, maar zonder schade.
- Kolka-Karmadon (2002, Rusland): catastrofale instorting van 130 miljoen m³ ijs, waarbij 125 mensen omkwamen.
- Sedongpu-gletsjer (2018, Tibet): 130 miljoen m³ ijs na vertraagde reactie op eerdere rotslawine
Bron van de info: ETH Zurich
Lees ook dit: