Grote sliert Saharastof zet koers naar de Benelux

We voelen de hete adem van de Sahara in onze nek. Een enorme sliert stof uit de Sahara drijft nu boven Spanje en de westelijke Middellandse Zee. Ze wordt door weersystemen naar onze contreien gezogen. Tegen morgenmiddag (donderdag) maakt het Saharastof haar opwachting in de Benelux. De stofmassa drijft eerst Luxemburg binnen en verspreid zich dan over België en Nederland.

Saharastof is altijd een paradoxaal gegeven, omdat het zo’n uiteenlopende gevolgen heeft. Zowel goede als slechte. Voor de landbouw en de bodem is het een gratis en natuurlijke meststof. Voor de longen daarentegen zijn deze aerosolen schadelijk, vooral in hogere concentraties.

• Meer Saharastof in de Benelux: januari 2024, februari 2021.
• Saharastof versnelt smelt in de Alpen.

Stofconcentratie: hoe hoog?

Tussen vrijdag en zaterdag komen in de lage landen de grootste concentraties stof aanwaaien. De stofconcentratie zal lokaal meer dan 50 µm per kubieke meter bedragen. Dat is de grenswaarde voor fijnstof (PM10 – particulate matter met een diameter kleiner dan 10 micron), zo bepaald door de Wereldgezondheidsorganisatie. Hogere waarden zijn slecht voor de longen, vooral bij mensen met longaandoeningen. Bij fijner stof (PM2,5) ligt de limiet lager, namelijk op 10 µm per kubieke meter. Deze laatste is echter meer gelinkt aan fijnstof uit de industrie. Die ligt komende dagen hoger dan 10 µm wat helaas niet abnormaal is in ons deel van de wereld. Hoe het ook zij, tegen zondag zwakt de stofwolk uit de Sahara af.

Autoschade vermijden

Dol zijn autobestuurders niet op Saharastof. Zorg dat je auto beschermd staat, in de garage, onder een afdak. Als je je voertuig toch moet wassen, hou dan in het achterhoofd dat Saharastof scherp kan zijn. Dit minerale stof bestaat uit kleine stukjes steen, of zelfs kwarts of silica (glas!). Grovere zandkorrels in de Sahara worden door sterke wrijving afgerond, maar dat geldt niet voor fijnstof dat licht genoeg is om zich tot ver buiten de Sahara te verspreiden.

• Wat is fijn stof?

Rode zonsondergangen door Saharastof?

Maar even voorbijgaande aan longleed en automiserie, zijn de mogelijks kleurrijke zonsop- en ondergangen zeker een bonus. Gelukkig blijft het nog vrij mooi weer en is er ook wat bewolking. Natuurfotografen zullen hopelijk hun hartje kunnen ophalen en schilderachtige zonsondergangen vastleggen.

De kleuren van zonsondergangen ontstaan door het fenomeen gekend als Rayleigh-verstrooiing. Licht wordt verstrooid door deeltjes die kleiner zijn dan de golflengte van licht. Door de lagere golflengte van blauw licht, wordt die kleur meer verstrooid (bij een heldere hemel) en is de lucht blauw. Maar ’s avonds en ‘s ochtends, en bij aanwezigheid van stof, is de situatie anders. Als de zon laag staat, moet licht een langere afstand afleggen doorheen de atmosfeer. Blauw licht wordt dan zoveel verstrooid dat het verdwijnt en dan blijven de rode en gele tinten over. Stofdeeltjes, die groter zijn dan de golflengte van licht, versterken de warme kleuren nog meer.

• Ook asdeeltjes van bosbranden (Canada) zorgen voor een spectaculair schouwspel.

Naast de voor- en nadelen, is het fascinerend te zien welke weersystemen het stof naar Noord-Europa drijven.

Saharastof wordt via weersystemen naar Noord-Europa ‘gezogen’

Begin maart werd de Benelux reeds besprenkeld door Saharastof, maar nu komt er dus een nieuwe, langgerekte wolk. Deze sliert komt niet zomaar aanwaaien, maar wordt naar Noord-Europa gezogen. De ‘schuldigen’ hiervan zijn de twee drukgebieden die zich op zuidelijk Europa hebben gevestigd. Ten eerste hebben we het ene na het andere lagedrukgebied in Spanje. Zo passeerde de ‘borrasca’ Laurence de revue, waar al bakken regen uit is gevallen. En intussen woedt er al een nieuwe storm (Martinho). Het houdt maar niet op op het Iberisch Schiereiland. Ten tweede ligt verder naar het oosten een hogedrukgebied. Nu ligt dit ter hoogte van de Balkan. Tegen donderdag en naar vrijdag toe vestigt het zich op Italië. Maar waarom is dit relevant?

• Meer over droogte in Spanje.

In de noordelijke hemisfeer draaien de luchtmassa’s in tegenwijzerzin om lagedrukgebieden (cycloon) heen, en in wijzerzin om hogedruk (anticycloon). Dat wil zeggen dat de oostkant van de cycloon in het westen (op Spanje) lucht naar het noorden voert, terwijl de westelijke arm van de anticycloon in het oosten, eveneens lucht naar het noorden voert. Dit resulteert in een noordwaartse stroom van lucht in een corridor tussen beide weersystemen. Opgewaaid stof uit de Sahara vindt zo gemakkelijk haar weg naar noordelijkere regionen.