Effecten van huidige El Niño?

U heeft er vast wel eens van gehoord. Het natuurfenomeen El Niño. Waarom is dit nu zo interessant? Een El Niño heeft namelijk een grote invloed op het weer in grote delen van de wereld en in sommige gevallen ook op het weerbeeld in Europa. Met betrekking tot onze winterverwachting moet deze globale “parameter” dan ook uitvoerig besproken worden.

Het hele ecosysteem op Aarde wordt door El Niño aangetast. Experten die ook een bijdrage willen leveren aan de huidige El Niño kunnen dat doen via een reactie.

Wat is een El Niño?

In de oostelijke Grote Oceaan (langs de evenaar) komt in sommige jaren een sterke opwarming van normaal koel zeewater tot stand die van invloed is op het weer in elders in de wereld. Dit noemen we El Niño. Vissers in Peru hebben dit bedacht.

Eigenlijk bedoelen zij daarmee het warme water dat steeds in januari voor de kust van Peru verschijnt en daar een einde maakt aan het visseizoen. Onregelmatig, maar toch gemiddeld eens in de drie tot zeven jaar, leidt El Niño tot zo’n uitgebreide en sterke opwarming van het oceaanwater dat de hele atmosfeer gedurende langere tijd in haar greep houdt.

Ontstaan El Niño

In de eerste plaats moet er in het oosten van de Grote Oceaan meer warm water aanwezig zijn. De passaatwinden stuwen continu het door de zon opgewarmde oppervlaktewater richting Indonesië. Daar ontstaat een dikke laag warm water terwijl langs de kust van Peru juist koel water haar opwachting maakt.

Vervolgens moet er warmer water naar Zuid-Amerika teruggeduwd worden. In sommige jaren woeden in dit gebied gedurende de regentijd (oktober tot en met april) westerstormen die tegen de richting van de passaat in het water terugduwen naar Zuid-Amerika. De opwarming daar houdt zichzelf in stand: een El Niño is geboren.

Gevolgen El Niño

Normaal gesproken wordt het water voor de westkust van Zuid-Amerika aangevoerd door een zuidelijke stroming die koud water uit het Zuidpoolgebied aanvoert. Bij een El Niño veranderen de eigenschappen van het water. Deze wordt namelijk warmer door een andere zeestroming die tropisch oceaanwater aanvoert uit de omgeving van Indonesië en de Filipijnen.

Dit is funest voor het ecosysteem omdat er in dat warmere water veel minder voedingsstoffen aanwezig zijn en daarmee dus ook veel minder vis. Dit is een ramp voor de vissers aldaar in dat gebied. Hun inkomsten gaan hiermee verloren. Bovendien verdampt het opgewarmde oceaanwater sneller dan normaal, waardoor het normaal gesproken uitzonderlijk droge gebied in een jaar van El Niño wordt geteisterd door zware regenval.

Aan de andere kant van de Grote Oceaan, van Australië tot Indonesië, komt in een groot gebied juist extreme droogte voor. Met alle gevolgen van dien. Vooral in de landbouw is dit te merken. Door die droogte zagen we tijdens de krachtige El Niño in 1997-1998 enorme bosbranden ontstaan in Indonesië. De impact van een El Niño is natuurlijk ook voelbaar in andere landen. Zo kan de productie van maïs en sojabanen de grootproducenten Australië, Verenigde Staten en Latijns-Amerika fors ondermijnen omdat meer of minder aanbod voor producenten uiteindelijk de prijzen in de winkels gaat bepalen. Check het artikel in de krant met de kop “Boeren vrezen weerravage El Niño”

Effecten op het weer

Door de warme zeestroming in de Grote Oceaan kan ook de positie van de straalstroom beïnvloed worden. Zo zagen we onlangs op 25 september 2015 het voor de 3e keer sneeuwen in Fairbanks (Alaska). Ten noorden van Fairbanks werd zelfs bijna 50 cm aan sneeuw gerapporteerd. Daarvoor moeten we helemaal terug naar het jaar 1992 wanneer dat in die hoedanigheid voor het laatst gebeurde. Pikant detail. De eerste 8 maanden van 2015 waren zeer warm.

Alhoewel het effect tijdens de winter met een El Niño voor Europa niet noemenswaardig lijkt te zijn, is dat elders in de wereld wel een factor om mee rekening te houden. De verwachting van de temperatuur voor de VS zullen zich anders gedragen dan in de afgelopen winters. Wereldwijd valt een iets oplopende temperatuur op tijdens of na het jaar van een El Niño.

Huidige El Niño en prognose

Via het Japans instituut JAMSTEC is de verwachting dat de huidige El Niño nog tijdelijk in kracht zal toenemen waarbij het hoogtepunt wordt bereikt in de vroege winter van 2015-2016. Daarna zwakt de El Niño wat af. Opvallend is ook de huidige berekening van het koudere zeewater (geel omcirkeld) in een groot gebied onder Groenland en rondom IJsland. Wat voor effect dat heeft op het weerbeeld in onze omgeving moet nog bekeken worden.

De huidige zeewatertemperatuur van 16 graden voor onze Belgische en Nederlandse kustlijn ligt momenteel lager in deze periode dan in de afgelopen 5 jaar. Bij een west tot noordwestelijke stroming geeft dit mogelijk iets lagere temperaturen omdat de aangevoerde lucht over kouder zeewater vloeit.

Winterverwachting Japans weermodel

JAMSTEC verwacht aankomende winter wereldwijd een positieve afwijking in de temperatuur. Dit is niet gek met de huidige El Niño. Toch zien we in enkele gebieden blauwe kleuren verschijnen. Dat heeft te maken met het bovenliggen stromingspatroon. Als het in het ene gebied warm is dan wordt dat elders gecompenseerd. Tijdens een El Niño gebeurt dat wereldwijd in sommige gevallen wel minder. Toch is het lastig om hierover concrete uitspraken te kunnen doen. Er zijn meerdere factoren die de temperatuur wereldwijd beïnvloeden.

Het KNMI legt in een artikel uit dat de wereldwijde temperatuur na het jaar van een El Niño hoger uitvalt. Opvallend is verder op bovengenoemde afbeelding de blauwe kleuren (Engeland en Frankrijk) die een licht negatieve afwijking laten zien. Een kleine verschuiving van de weersystemen kan dit ook in onze omgeving laten gebeuren. Er is al een theorie gepubliceerd over hoe dat kan. Dat is bij een zogenoemde El Niño Modoki. Hierbij verschuift het patroon van het warme water en dit kan de straalstroom een andere richting geven.

Zo zijn er dus signalen dat de winter in veel gebieden warmer verloopt dan normaal. Tijdens de afgelopen sterke El Niño in het jaar 1997/1998 verliep de winter bij ons ook zeer zacht. De winter van 2010 waarbij ook een matige EL Niño optrad, liet juist weer lagere temperaturen zien in Europa. Overigens is dit niet onze definitieve winterverwachting voor België en Nederland, daarvoor moeten meer parameters meegenomen worden. Dit zal later in een apart artikel geanalyseerd worden.

Samenvattend woordje

Een El Niño heeft een grote impact op het weer. Daarbij zijn de effecten vooral in Azië, Amerika en Australië merkbaar. In Europa zijn de effecten minder duidelijk. In Spanje en Portugal valt in de herfst bij El Niño iets meer regen. In het voorjaar na een sterke El Niño krijgen we in Nederland en verder naar het oosten vaak een nat voorjaar, terwijl Oost-Spanje dan iets droger en warmer is. In een groot deel van Scandinavië is de winter bij El Niño gemiddeld wat strenger, maar op het winterweer in Nederland en België heeft El Niño geen aantoonbare invloed.

Een stevige El Niño zorgt dus voor een ander weerbeeld in diverse regio’s van de wereld. Dit kan samen met andere factoren het definitieve weerbeeld in onze omgeving tijdens de winter beïnvloeden. Waarbij dus duidelijk de andere factoren ook van belang zijn. Spannende ontwikkelingen staan ons te wachten komende maanden.

Bronnen: Wikipedia, KNMI, JAMSTEC, NCEP