Terugblik: de zware Pinksterstorm van 1860

Op 28 mei 2000 trok er een zware storm over de Benelux met windstoten tot 126 km/u. Deze storm resulteerde in veel schade en 3 doden. Deze storm, in combinatie met de meistorm van 1983, is kenmerkend voor wat een meistorm kan aanrichten in de Benelux. Maar in het verleden was er een nog veel zwaardere meistorm. De Pinksterstorm van 28 mei 1860 zorgde op grote schaal voor extreme windstoten. De gevolgen van deze storm waren enorm.

• Volg ons ook op Facebook en X.
• Vergeet niet om de livestreams te bekijken op ons YouTube-kanaal.

Configuratie op de weerkaarten

Er was sprake van een randstoring op 28 mei 1860. Deze vond plaats binnen een trog van een al bestaand lagedrukgebied boven de Noordzee en het zuiden van Scandinavië. Deze randstoring diepte zich snel uit en er ontstond een grote luchtdrukgradiënt binnen deze randstoring. Het lijkt mij zeer waarschijnlijk dat de luchtgradiënt rond de 10 Pa/km lag, of zelfs hoger, vergelijkbaar met storm Poly van 5 juli 2023.

De randstoring is duidelijk zichtbaar in de NOAA-heranalyse van 28 mei 1860. De gesimuleerde storing had een minimale luchtdruk van om en nabij de 1.000 hPa. De heranalyse onderschat de randstoring wel. Dit komt doordat de NOAA-heranalyse een te grote horizontale resolutie (75 km) heeft om randstoringen zoals deze precies te simuleren.

Opbouw van de stormdepressie

In de kern van het lagedrukgebied was het vrijwel windstil. In de trog, waar de isobaren dichter op elkaar lagen en er sprake was van een randstoring, en een intense windsnelheid. De stroomlijnen zijn richting het oosten en het noordoosten gericht, dat betekent dat er sprake is geweest van een zuid- tot zuidwesterstorm.

Het was een extratropische cycloon, zoals alle lagedrukgebieden in de Benelux, dus er waren ook fronten betrokken bij deze storm. De exacte effecten van deze fronten op het lagedrukgebied zijn onbekend. Dit komt doordat het lagedrukgebied plaatsvond voordat er betrouwbare waarnemingen en metingen werden verricht.

Hoe bijzonder is een lagedrukgebied zoals deze?

Over het algemeen worden extratropische cyclonen gestuurd door de globale circulatie, dat is inclusief de westenwindgordels en meanderende Rossby-golven. Op basis van deze informatie, in combinatie met metingen, kan er een klimatologisch gemiddelde van de tracks van extratropische cyclonen worden vastgesteld. Het feit dat er een lagedrukgebied boven het zuiden van Scandinavië lag is niet ongewoon. Dat laat de kaart ook zien. Het is dus heel normaal dat er een lagedrukgebied over dit gebied trekt.

Het is echter wel uitzonderlijk dat het lagedrukgebied voor een hoge windintensiteit in de Benelux zorgde tijdens het zomerhalfjaar. In de meethistorie van Nederland waren de storm van 27 augustus 1912, de dubieuze van 7 september 1944 en de storm van 5 juli 2023 vergelijkbaar qua windintensiteit tijdens het zomerhalfjaar.

Extreme windstoten in de Benelux

Door de intense luchtdrukgradiënt binnen het lagedrukgebied, werden er zeer zware windstoten geregistreerd. In Vlissingen werd er een recordwindvlaag voor mei gemeten, een windstoot van maar liefst 151 km/u.

Tot diep in het binnenland heeft de Pinksterstorm voor extreme windstoten gezorgd. In Utrecht kwam het tot een vlaag van 121 km/u. De verminderde bebouwing, en dus minder afremming, is de medeoorzaak van deze windstoten in het binnenland. Het is realistisch dat deze windstoten ook plaatsvonden in België.

Er werd tot in het binnenland een windkracht 10 gemeten. Langs Nederlandse, en waarschijnlijk ook Belgische kust, werd er een uurgemiddelde windkracht 10 (97 km/u) gemeten. Een zware storm dus. Op basis van de windstoten kwam het waarschijnlijk ook tijdelijk tot windkracht 11 langs de kust. Tot op de dag van vandaag is deze storm nog altijd de zwaarste meistorm in de meetgeschiedenis van Nederland.

Gevolgen van de Pinksterstorm

De schade was enorm. Uit waarnemingen bleek dat onder andere het Haagse bos veel bomen verloor door de storm. In Scheveningen raakten veel gebouwen beschadigd door de zware Pinksterstorm. Bij een schipbreuk overleden 42 mensen, deze werd veroorzaakt door de extreme windsnelheden op zee.

De Pinksterstorm had ook een positief gevolg. De toenmalige meteoroloog en oprichter van het KNMI Buys Ballot werd gemotiveerd om een stormwaarschuwingsdienst op te richten. Dit om het publiek beter te waarschuwen voor zeer zware windstoten zoals bij deze storm. De stormwaarschuwingsdienst kwam in 1864 tot stand.