Wat is de actuele stand van de polar vortex?
0
Als u af en toe onze discussiedraad volgt, dan ziet u vaak de (stratosferische) polar vortex voorbij komen en andere teleconnecties zoals de MJO. In deze weerblog zullen we dieper ingaan op de actuele situatie van de polar vortex en de MJO en wat er nodig is om toch opnieuw winterse weerkaarten te krijgen uit de weermodellen. Staan de winterse signalen op groen, oranje of toch maar weer op donkerrood?
- Weerliefhebber? Volg ons via X en Facebook
- Volg de interessante weerberichten op Youtube
Deelnemen aan discussie? Ben je geïnteresseerd om deel te nemen als weeramateur of liefhebber van het weer aan het weerforum? Onderaan dit artikel krijg je bliksemsnel & gratis toegang tot alle reacties. Je kan ook je eigen weerfoto’s uploaden.
De Polar Vortex, wat is dat nu weer?
Elk winterhalfjaar ontstaat hoog boven ons hoofd (op een hoogte van meer dan 30 km) een lagedrukgebied gevuld met koude lucht. Dit lagedrukgebied wordt de polar vortex genoemd. Door allerlei processen kan deze beïnvloed worden én laat deze zijn invloed ook gelden op onze troposfeer (waar het weer plaatsvindt). Dit is een wisselwerking waarbij downwelling de beweging van de stratosferische polar vortex (SPV) naar de troposferische polar vortex is, terwijl upwelling de omgekeerde beweging is. Op de laatste manier kan de SPV dan dermate verstoord worden dat deze verplaatst (wave-1) of splitst (wave-2).
- Meer lezen over de polar vortex: dat kan HIER
Actuele stand polar vortex?
Er zijn verschillende metrieken om de stand van de SPV te meten. Een eerste methode is de gemiddelde zonale windsnelheid. Zie het als een straalstroom op zeer grote hoogte. Is deze windsnelheid positief (en groot), dan wil dat zeggen dat we te maken hebben met een sterke SPV. Zakt deze, of wordt deze zelfs negatief, dan is de SPV zeer sterk verzwakt (of is het lagedrukgebied zelfs verdwenen). Op onderstaande kaart is alvast duidelijk te zien dat de SPV sterker dan normaal is (ruim boven het gemiddelde van de afgelopen jaren).
Niet alleen de zonale windsnelheid, maar ook de positie van de SPV kan je gebruiken als maatstaf (ook al hangt dit sterk samen met de zonale windsnelheid). Actueel ligt het lagedrukgebied op 10hPa (+- 30km) quasi op de noordpool. Dit resulteert in een zeer gezonde SPV. Er probeert een “hogedrukgebied”, lees: warmere lucht, de SPV van zijn plaats te duwen/te verstoren, maar dit lukt niet of nauwelijks. Bemerk ook de mooie circulaire vorm van de SPV, wat nog eens extra bijdraagt aan de gezonde structuur ervan.
Impact MJO op de straalstroom
De stratosfeer heeft in de winter dus een zéér grote impact op het weer in de troposfeer. Niet alleen is er invloed van hogerop, maar ook vanuit de troposfeer kan ons weer gestuurd worden en dan wel vanuit de tropen. Daar zorgen convectieve complexen (zoals de MJO, Madden-Julian Oscillation), via ingewikkelde processen, voor een al dan niet meanderende straalstroom. Vooral wanneer de convectie opschuift van de Indische Oceaan naar de Stille Oceaan kan dit leiden tot een meanderende straalstroom. Echter, actueel hebben we te maken met een La Niña (sterkere passaatwinden, blauw/paarse kleur). Convectie kan daardoor moeilijk opschuiven richting de Stille Oceaan.
Dit kan beter gevisualiseerd worden in bovenstaande grafiek. De linkerzijde (rood) betekent westelijke wind terwijl de blauwe, paarse kleuren een oostelijke wind betekenen (La Niña!). Deze botsen met elkaar ter hoogte van Indonesië (of dus een fase 4/5 van de MJO). Om naar de gunstige fases op te schuiven (6-7-8) moet de rode kleur dus een stuk opschuiven naar het westen, al gebeurt dit maar zeer traag net omdat de versterkte passaatwinden van La Niña dit proces tegenhouden.
Zijn er winterse signalen te bespeuren?
Van de stratosfeer mogen we de komende tijd dus geen hulp verwachten. Er is géén SSW in de vooruitzichten (of althans geen SSW die voor een split zal zorgen). Er is wel een kleine opwarming zichtbaar (in de vorming van een wave-1 verstoring), maar dit leidt slechts tot een verplaatsing van de SPV en niet zozeer tot een afzwakking. Dit zal dus maar weinig impact hebben op de troposfeer. Van een wave-2 (mogelijke split) is zelfs helemaal geen sprake. Vanuit de stratosfeer staan de signalen dus volledig op rood.
Hoewel de signalen in de stratosfeer op rood staan, hoeft dit niet per se slecht te zijn. Veel hangt af van of er een koppeling is tussen de troposfeer en stratosfeer. Het Amerikaanse weermodel liet vrijdag een volledige koppeling zien tussen de stratosfeer en de troposfeer. Dan is de kans op winterweer al helemaal uitgesloten. Nu, zo een vaart zal het waarschijnlijk niet lopen, maar de impact van de SPV sijpelt geleidelijk wel door naar de lager gelegen delen van de stratosfeer en geleidelijk ook troposfeer (wat duidelijk is op de tweede figuur).
De MJO daarentegen kan wél evolueren naar een gunstige situatie. Verschillende weermodellen laten geleidelijk de convectie opschuiven weg van de Indische Oceaan en richting de Stille Oceaan. Daarmee zou een einde komen aan de stilstaande convectie (en dus fase 5 van de MJO).
Het is dan vooral de mate van amplitude van de MJO die zal bijdragen tot hoe sterk de straalstroom kan verstoord worden bij ons. Fase 6-7-8 verhoogt in zijn totaliteit normaal noordelijke blokkades, maar als er net op dat moment een koppeling ontstaat tussen de stratosfeer en de troposfeer, dan kunnen deze hogedrukgebieden niet meer noordelijk aanpunten en krijg je een mengelmoes met hogedrukgebieden die net niet noordelijk genoeg vallen. Genoeg onzekerheid dus nog in weermodellenland, maar het kan richting eind december/begin januari wel interessant worden, met de onzekerheden indachtig natuurlijk!
In GEFS extended (het verlengde van het normale ensemble van het Amerikaanse weermodel) schuift de MJO aardig goed door richting fase 6-7-8. Dit levert meteen een verandering van het weerbeeld op begin/midden januari met geleidelijk toenemende kans op noordelijke hogedrukgebieden én een trog in Scandinavië. De winter kan op die manier wel dichterbij komen, maar dat is nog zeer ver weg natuurlijk!
Voorlopig is van winterweer geen sprake (zoals reeds vermeld bij de MJO) en dat wordt eveneens ondersteund door de weerpluim waarbij de kans op winterweer de komende 10-14 dagen quasi uitgesloten is. Meer nog, de komende dagen bereiken we opnieuw de kaap van 10 graden en dat is toch echt anti-winterweer. Daarna daalt het kwik opnieuw richting normale waardes, zonder echt koud te worden.
