Noorderlicht in Benelux

Voldoende zonnewind, helder weer en een grote zonnevlek zijn de voortekenen van poollicht, misschien beter bekend als het noorderlicht of, op het noordelijk halfrond, Aurora Borealis. Afgelopen nacht (15 – 16 juli) was het in het noorden van ons land te zien en fotografe Karin Broekhuijsen legde het voor ons zeldzame natuurverschijnsel vast, waarvoor onze hartelijke dank! Foto’s op de link onderaan dit bericht.

• Veroorzaakt grote uitbarsting op de zon noorderlicht?

Afgelopen donderdag 12 juli om 18.52 uur Nederlandse tijd vond er vanuit zonnevlek AR1520 een enorme uitbarsting plaats, waarbij een zonnevlam, van sterkte X1,4 werd gemeten. De krachtigste zonnevlam van deze zomer! Die zonnevlek mocht er met een omvang van maar liefst 300.000 km ook wezen. Naast een zonnevlam leverde het ook een enorme uitstoot van geïoniseerd gas op, een coronale massa uitstoot, in het Engels: Coronal Mass Ejection (CME) en die was met een snelheid van 5 miljoen km per uur onderweg naar de aarde. Zo’n CME kan leiden tot noorderlicht.

Noorderlicht

Het noorderlicht is een prachtig natuurverschijnsel dat alleen ’s avonds en ’s nachts zichtbaar is, waarbij de lucht verschillende kleuren en vormen kan aannemen. Soms zie je enkel een lichte gloed, maar ook kunnen af en toe prachtige vormen of bewegingen worden waargenomen. De meest waargenomen kleuren zijn groen en rood, maar in principe zijn alle basiskleuren van de regenboog mogelijk. Het mooist is het soms helderrode poollicht als de maan niet schijnt en de lucht weinig stof of waterdamp bevat.

In Nederland is het noorderlicht/poollicht slechts af en toe zichtbaar, doordat wij niet echt noordelijk op de wereldbol liggen. Het fenomeen is daarbij dan ook enkel te aanschouwen wanneer er veel zonnewind staat en het onbewolkt is. Ook is een donkere omgeving en bij voorkeur een vrij uitzicht naar het noorden vereist. Hoe dichter je bij de noordpool komt, des te vaker je het noorderlicht kan zien.

Zonnevlekken

Zonnevlekken zijn relatief donkere vlekken op het oppervlak van de zon en hangen samen met koelere plekken op de zon. Hoe meer ervan te zien zijn, des te actiever de zon op dat moment is. De zon zendt continu een stroom elektrisch geladen deeltjes uit. In een actieve periode worden er korte explosies van energie geproduceerd, waarbij geladen deeltjes vrijkomen. Deze zonne-uitbarstingen (de coronale massa uitstoot) moeten recht op de aarde gericht zijn. Alleen dan kunnen de vrijgekomen deeltjes een tot twee dagen later de dampkring binnendringen van de noord- en zuidpool van de aarde. Dat veroorzaakt verstoringen van het magnetisch veld, waardoor bij de polen en bij sterke verstoringen ook in West-Europa poollicht zichtbaar kan worden.

De magnetische storm duurt niet lang en kan na enkele uren ophouden. Het aardmagnetische veld zorgt ervoor dat de deeltjesstroom in de omgeving van de aarde wordt afgebogen en in de buurt van de Noord- en Zuidpool met verhoogde snelheid de atmosfeer binnendringt. De deeltjes bevatten zoals gezegd enorm veel energie, die in de bovenste kilometers van de atmosfeer door botsingen wordt overgedragen op zuurstof- en stikstofatomen. Die energie komt uiteindelijk weer vrij en wordt op 80 tot 1000 kilometer hoogte uitgestraald in de vorm van het kleurrijke poollicht.

Om de 11 jaar hoogtepunt in toename zonnevlekken

De kans op poollicht is het grootst in jaren met veel zonne-activiteit. Gemiddeld om 11 jaar verwisselt de zon haar magnetische polen van plaats, de “actieve” periode. De laatste keer was in 2001 en de polen zullen zo blijven tot dit jaar, wanneer de polen opnieuw van plaats wisselen. Deze poolverschuiving gebeurt altijd op het hoogtepunt van de toename in het aantal zonnevlekken, elke 11 jaar.

Magnetometer

Om te weten te komen of er noorderlicht mogelijk is in ons land, is het handig om te kijken naar een zogeheten magnetometer. Een magnetometer meet de verstoring van het aardse magneetveld door zonnewinden. Hiernaast staat de magnetometer in het Zweedse Kiruna (Noorden van Zweden in Lapland). We moeten dan op vooral de zwarte lijn letten: wanneer deze de -1000 nadert, is noorderlicht mogelijk in Nederland. Wanneer de waarde daalt naar ongeveer -500, is noorderlicht mogelijk in Scandinavië. En om 3.30 uur vannacht kwam die zwarte lijn zelfs onder de -1000…..Daarna is deze lijn echter gestegen en mede daarom is de kans op noorderlicht vanaf nu klein.

Bron bericht: weer.nl