Hoe uitzonderlijk is strenge vorst in februari?
Het stond al een aantal dagen in de weerkaarten en nu is het zover. Een Scandihoog brengt met een sterke noordoostelijke luchtstroming continentaal polaire lucht met zich mee. Zo beleven we flinke ijsdagen op vele plaatsen in de Benelux en zakt het kwik ‘s nachts richting of zelfs onder -10°C. Wanneer deze laatste grens gehaald wordt, spreken meteorologen van “strenge vorst”. Het staat uiteraard buiten kijf dat deze temperaturen veel te koud zijn voor ons gematigde zeeklimaat, zeker binnen de context van de opwarming van de Aarde. Maar hoe uitzonderlijk is strenge vorst in februari dan eigenlijk? Hoe vaak gebeurde dit al eens eerder in het verleden? En komt het nu juist minder of meer voor?
- Volg de weerupdates op de voet via Facebook en Twitter
- Volgen jullie al de weerberichten op Youtube?
- Bekijk het weerbericht voor de komende dagen
Deelnemen aan discussie? Ben je geïnteresseerd om deel te nemen als weeramateur of liefhebber van het weer aan het weerforum? Onderaan dit artikel krijg je bliksemsnel & gratis toegang tot alle reacties. Je kan ook je eigen weerfoto’s opladen.
Hoe uitzonderlijk is strenge vorst in februari?
Strenge vorst tijdens februari in Ukkel en De Bilt
Hoe uitzonderlijk is strenge vorst, i.e. een temperatuur beneden -10°C, nu in februari? Om te beginnen sommen we even de huidige stand van zaken op. Een temperatuur onder -10°C in februari is uiteraard al enkele keren voorgekomen in de Benelux. De laatste keer dat zulke temperaturen op grote schaal voorkwamen is dan ook nog niet zo heel lang geleden, namelijk in 2012. Tijdens die februarimaand werden zelfs temperaturen beneden -20°C bereikt in de Benelux.
De laagste temperatuur ooit gemeten in februari ligt op -17.7°C voor Ukkel (14 februari 1929) en -21.6°C voor De Bilt (16 februari 1956). Die beruchte februarimaand van 1956 is in de Benelux zelfs de koudste maand ooit sinds het begin van de metingen.
Maar hoe vaak kwam het dan voor? Het aantal waargenomen nachten met strenge vorst tijdens februarimaanden van 1901 tot 2020 wordt hieronder weergegeven. Het aantal dagen met minimumtemperaturen van minstens -10°C is klaarblijkelijk relatief beperkt. Ze blijken dus niet erg vaak voor te komen…
In Ukkel werd strenge vorst in februari, tussen de periode 1901 en 2020, gehaald gedurende 99 dagen. In De Bilt gebeurde dit al gedurende 136 februaridagen sinds 1901. Van de 3390 februarinachten tussen 1901 en 2020 waren er dan ook relatief gezien weinig bij (3% voor Ukkel en 4% voor De Bilt) met een temperatuur beneden -10°C.
- Wilt u zelf ook de temperatuur in uw tuin meten? Dat kan met dit weerstation.
Statistiek met overschrijdingskansen
We kunnen echter nog een stapje verder gaan en bekijken hoe vaak een minimumtemperatuur van -10°C overschreden werd. Om de hoofdvraag van het artikel duidelijker te beantwoorden gebruiken we hiervoor data voor Ukkel en De Bilt tussen 1901 en 2020 (en gecorrigeerd voor de open thermometerhut tot en met 1983). Hiermee berekenden we vervolgens een overschrijdingskans voor bepaalde temperaturen op een dag tijdens de maand februari. Met andere woorden, we zochten de kans dat een minimumtemperatuur van, in dit geval, -10°C wordt overschreden tijdens die maand.
We hebben deze kans geplot die als volgt geïnterpreteerd kan worden. De kans dat de minimumtemperatuur op een nacht in februari beneden +10°C (horizontale as) blijft is nagenoeg 100% (verticale as). Dagen waarop de minimale temperatuur hier boven blijft komen dan ook zeer weinig voor. De kans dat het op een nacht in februari kouder wordt dan 0 à 1°C is ongeveer 50% voor zowel Ukkel (bovenste box) als De Bilt (onderste box). Voor -5°C is dit ongeveer 10%, voor -10°C nog lager.
Aantal nachten met strenge vorst
We kunnen met bovenstaande analyse van de overschrijdingskansen ook bekijken hoe vaak een bepaalde minimumtemperatuur overschreden werd. Dit zien we in de onderstaande figuur. Die geeft op de onderste as het aantal dagen weer in februari waarop een bepaalde minimumtemperatuur wordt overschreden, aangegeven met de verschillende kleuren.
Een voorbeeld kan als volgt geïnterpreteerd worden. In Ukkel (linkse box) is er eens om de 40 jaar (verticale as) een maand februari waarop de -10°C (rode bol) tijdens 10 dagen (horizontale as) wordt overschreden. Een ander voorbeeld stelt dat er in De Bilt (rechtse box) eens om de 120 jaar (verticale as) een februarimaand is met minstens -15°C als minimumtemperatuur (zwarte bol) gedurende 10 dagen (horizontale as).
Rekening houden met het veranderende klimaat
Stijgende trend van de temperatuur
We zijn nu al een heleboel wijzer geworden, maar we hebben hierboven echter iets niet in rekening gebracht: het veranderende klimaat. Het is namelijk zo dat, indien we iets willen zeggen over hoe uitzonderlijk de huidige temperaturen zijn, data uit 1901 niet representatief zijn. Om te weten hoe uitzonderlijk de huidige koude temperaturen in februari zijn, moeten we hier dus rekening mee houden. Dit wordt duidelijk in de onderstaande figuur. Er is een namelijk een stijgende trend zichtbaar wat betreft de gemiddelde minimumtemperaturen.
- Hoe kunnen we omgaan met de gevolgen van klimaatverandering? Ontdek het in dit boek.
Komt strenge vorst minder vaak voor dan vroeger?
In een volgende figuur plotten we dus de data op de dezelfde manier als eerder, maar nu splitsen we ze op in 2 referentieperioden. Dit worden respectievelijk de eerste (1901-1930) en laatste (1991-2020) 30 jaar van de datareeks. Daarop valt wel iets interessant te zien: er is namelijk een verschuiving van de overschrijdingskansen. Voor Ukkel (bovenste box) bedroeg de temperatuur behorende bij een overschrijdingskans van 50% tijdens het vroegere klimaat 0.9°C, nu is dat reeds 1.5°C.
Anders gezegd kunnen we stellen dat een februaridag nu een grotere kans heeft op hogere temperaturen dan tijdens het vroegere klimaat. Voor De Bilt (onderste box) zijn deze waarden respectievelijk -0.5°C en 0.8°C. Met andere woorden: de kansen op warmere temperaturen zijn op beide plaatsen duidelijk gestegen.
Ook in termen van herhalingsperiode valt die verschuiving op. In de figuur hieronder zien we bijvoorbeeld dat er voor Ukkel (bovenste box) eens om de 10 jaar (verticale as) een februarimaand is waarop de gemiddelde minimumtemperatuur -2°C (horizontale as) overschrijdt in het huidige klimaat (blauwe bol). In het vroegere klimaat was dat slechts eens om de 5 jaar (rode bol). Dezelfde redenering kan gemaakt worden voor De Bilt (onderste box).
Ook tijd en plaats spelen een rol
Afnemende daglengte en zonnekracht
Naast het evoluerende klimaat, is het ook van belang rekening te houden met de tijd en dus de decade van de maand. Ten opzichte van het begin van de maand schijnt de zon namelijk significant langer op het einde van februari. Dit terwijl ook de intensiteit van de inkomende zonnestraling al flink toeneemt. Het is dan ook logisch dat de kansen op koud weer afnemen naarmate de februarimaand vordert.
Invloed van decade op behaalde minimumtemperatuur
Uit onderstaande figuur blijkt dan ook dat strenge vorst in de derde decade van februari in het huidige klimaat onbestaande is voor Ukkel. Dit is daar dus niet voorgekomen tijdens de laatste 30 jaar. In de eerste decade bedraagt deze kans ongeveer 4.5% voor De Bilt en 2.7% voor Ukkel. In de tweede decade zakken de kansen echter naar respectievelijk 1.5% en ongeveer 0.9%. Februari 2012 was hier een voorbeeld van.
Temperaturen beneden -10°C zijn uitzonderlijk in februari
Hoe uitzonderlijk is strenge vorst in februari nu? Zoals hierboven duidelijk werd, zijn er verschillende manieren om uit te drukken hoe uitzonderlijk de huidige temperaturen wel zijn. We moeten dan wel rekening houden met het veranderende klimaat, met de decade van de maand en het aantal dagen in deze maand waarop de bepaalde minimumtemperatuur wordt overschreden. Des te lager die temperatuur, des te later op de maand dit gebeurt en des te meer dagen waarop deze temperatuur overschreden wordt, des te uitzonderlijker de gebeurtenis te noemen is.
- Bescherm uzelf tegen de kou met deze warme muts.
Minimumtemperaturen beneden -10°C blijven dus uitzonderlijk in februari, maar de kansen moeten wel in perspectief worden geplaatst. Tussen 1901 en 2020 waren er in Ukkel en De Bilt respectievelijk 99 en 136 februarinachten met strenge vorst, maar we zien echter wel dat de kans op zulke koude extremen afgenomen is over de tijd. Geniet dus van deze uitzonderlijke omstandigheden en hou het lekker warm!
Sommige linkjes bevatten affiliate
