Zeldzame heat burst 16-17 juli 2015
Tijdens de nacht van 16-17 juli 2015 kregen we op veel plaatsen te maken met een plotse opwarming. Weinig mensen zullen dit opgemerkt hebben, maar vooral in het oosten van de Benelux was deze opwarming uitgesproken. Hoe kon dit natuurfenomeen tot stand komen? Een analyse door NoodweerBenelux met het nodige kaartmateriaal.
Heat burst
Het fenomeen waar we mee te maken kregen wordt in de meteorologie een heat burst genoemd. De oorzaak is eigenlijk nog niet gekend maar het principe is wel duidelijk. Het natuurfenomeen ontstaat enkel als de omstandigheden hiervoor ideaal zijn. Eerst en vooral zijn er buien nodig. Daarnaast heb je ook redelijk warme lucht nodig op hogere hoogte.
Wanneer deze bui naar beneden komt verdampt deze neerslag (wat men virga noemt). Wanneer een pakketje lucht verdampt verliest het warmte en wordt zo zwaarder dan de omgeving. Hierdoor begint het deeltje verder naar beneden te vallen. Droge lucht koelt af/warmt op met 10 graden per 1000 m.
- Welke verschillende luchtsoorten bestaan er?
Het gevolg is dus dat dit deeltje opwarmt gedurende zijn val naar beneden. Als de omstandigheden ideaal zijn, kan dit deeltje helemaal tot beneden vallen en krijg je dus een soort valwind van warme en droge lucht.
Dit maakt dus dat de temperatuur stijgt en dat het dauwpunt daalt vanwege het droge karakter van de lucht. Vanwege de snelheid die de lucht krijgt zorgt dit aan de grond ook voor windstoten. Gelijkaardige set-up voor een microburst.
Voorbeeld Troyes
Als extreem voorbeeld nemen we even de situatie in de streek van Troyes, Frankrijk. Daar zien we op de radarloop (verzameling van beelden) dat er rond middernacht buien over de regio trekken.
Tegelijkertijd zien we op de grafiek van weerstation Troyes een sterke stijging van de temperatuur van 24 graden naar 33 graden tussen middernacht en 1u, een stijging van maar liefst 9°C. Frappant is dat we de temperatuur van het dauwpunt in deze periode met 8°C zien dalen. Een omgekeerd effect met een bijzonder kantje!
Aan de grond werden windstoten gemeten tot 68 km/h. In Saint-Dizier ging dat zelfs richting 75 km/h. Eens de bui verdwijnt zien we dat de temperatuur terug begint te dalen naar een meer normale waarde.
Wat met de Benelux?
Ook in de Benelux werd op veel plaatsen een temperatuursstijging waargenomen. In ons eigen weerstation te Waregem werd een klim van 1,6 °C gemeten tussen 3u45 en 4u15 maar wegens het ontbreken van buien is hier vermoedelijk geen sprake van een heat burst maar eerder van een tijdelijke stijging van de temperatuur op hogere hoogte (warmte advectie).
In Maastricht zien we volgende grafiek:
We zien hier een stijging van ongeveer 6 graden. Vermoedelijk gaat het hier wel om een heat burst, hoewel we dit niet 100 % zeker zijn als we de radarbeelden bestuderen. De buien komen in dit geval na de opwarming in plaats van tijdens de buien.
Extreme gevallen
Een variant op heat burst, maar met dezelfde meteorologische principes, zijn winden die van hellingen afglijden. Dit fenomeen doet zich voor aan de “achterkant” van bergtoppen. Als lucht over de bergtoppen geduwd wordt kan deze aan de andere kant terug naar beneden beginnen vallen en extreem opwarmen. Een bekend voorbeeld in Californie zijn de Santa Ana winden die extreem warme lucht aanvoeren. Dit kan bosbranden aanwakkeren.
Dichter bij huis zijn de Föhn winden die voor een warm klimaat zorgen ten noorden van de Alpen. Het meest extreme geval van heat burst werd gemeten in juni 1967 in Abadan, Iran. Daar werd tijdens een heat burst een temperatuur gemeten van wel 87 °C.
Conclusie
Over Troyes en andere streken in Frankrijk kunnen we zeker zijn. Hier traden wel degelijk heat bursts op. Vanwege het ontbreken van buien (toch volgens de radar) op andere plaatsen spreken we daar vermoedelijk eerder over warmte aanvoer dan over heat bursts.
Bronnen: Keraunos, Buienradar, Infoclimat, Wikipedia
