8 mei 2016 - 6 min. lezen 0 reacties

De zomer is losgebarsten en weet voorlopig nog van geen wijken. Hadden we twee weken geleden op diverse plaatsen nog te maken met sneeuw, nu komen de maximumtemperaturen boven de 25°C uit. De komende dagen worden zeer interessant voor onweerliefhebbers. Vanaf dinsdagnamiddag wordt de atmosfeer boven de Benelux namelijk vochtiger en onstabieler. Uit het oosten doemt typisch warmteonweer (in dit geval Ostgewitter) op. Maar wat houdt warmteonweer ook alweer precies in? Wat is een Spanish Plume? Waarom is Ostgewitter zo’n merkwaardige vorm van warmteonweer?

Onweerssoorten en warmteonweer

Alle onweersbuien over de hele wereld hebben één ding gemeen: ze ontstaan daar waar de atmosfeer zeer onstabiel is. Dit betekent dat er een groot temperatuurverschil aanwezig moet zijn tussen het aardoppervlak (waar het warm moet zijn) en de hogere lagen van de atmosfeer (waar het koud moet zijn). Lucht wordt hierdoor gedwongen te stijgen. Op een gegeven moment is de opstijgende lucht zo ver afgekoeld, dat de waterdamp condenseert en (onweers)wolken beginnen te ontstaan.

  • Ooit al gehoord van een stormglas? Dit object laat een weersverandering zien door middel van kristallen. Bestel vandaag! ✅

Hoe groter het temperatuurverschil tussen aardoppervlak en de hogere atmosfeer, des te meer (potentiële) onstabiliteit en des te zwaarder onweersbuien kunnen uitpakken. Grofweg kun je onweer verdelen in vier categorieën:

  1. Polair onweer: onweersbuien die hun ontstaansgeschiedenis te danken hebben aan koude lucht (komt vooral in de winter voor);
  2. Frontaal onweer: koufront zorgt voor extra stijgbewegingen, onweersbuien manifesteren zich daarom vaak in lijnvorm;
  3. Orografisch onweer: warme lucht wordt opgetild tegen berghellingen, komt in de zomer boven hooggebergten voor;
  4. Warmteonweer: onweersbuien die hun ontstaansgeschiedenis te danken hebben aan warme lucht (komt vooral in de zomer voor).

In dit artikel nemen we de laatstgenoemde onweersvorm onder de loep, namelijk het warmteonweer. Zoals vermeld is de oorzaak van de warmteonweer te vinden in de aanwezigheid van warme lucht. In het zomerhalfjaar staat de zon hoog aan de hemel en wordt het Europese continent sterk verhit. Dit gebeurt met name als de luchtsoort van oorsprong ook al warm is (tropische lucht).

Door de opwarming van het land stijgen er boven Europa enorme hoeveelheden lucht op. Aan de grond ontstaat een luchttekort, maar omdat er geen vacuüm in de atmosfeer kan voorkomen, zal er lucht van elders aangevoerd moeten worden. Zodoende vormt zich een thermisch lagedrukgebied, oftewel een lagedrukgebied dat ontstaat door sterke verhitting van het aardoppervlak.

De uitwerking van een dergelijk thermisch laag is afhankelijk van twee andere factoren: energie (uitgedrukt in CAPE) en vocht. Ontbreekt het aan één van deze twee zaken, dan wordt het heel moeilijk om warmteonweer te vormen. Andersom is het ook moeilijk om warmteonweer in gang te zakken wanneer er een “trigger” (een thermisch lagedrukgebied) ontbreekt, terwijl er energie/onstabiliteit en vocht in overvloed zijn.

Het ontstaan van onweer is een samenspel van drie eenheden: energie, vocht en trigger. Aan alledrie de eenheden moet worden voldaan voordat warmteonweer pas gevormd kan worden.

Spanish Plume

De bekendste en meest voorkomende vorm van warmteonweer in onze contreien is de zogenaamde Spanish Plume. In het zomerhalfjaar warmt de Spaanse Hoogvlakte sterk op. Door de felle zonnestraling ontstaat er een Elevated Mixed Layer (EML), oftewel een zeer droge luchtlaag waarin de temperatuur met de hoogte buitengewoon sterk daalt (en potentieel dus onstabiel is).

Wanneer een oceaandepressie voor langere tijd tot stilstand komt ter hoogte van Ierland (waar de meeste depressies oostwaarts doortrekken) draait de stroming hoger in de atmosfeer naar het zuiden of zuidwesten. Daarmee kan de hete lucht boven Spanje op transport worden gezet naar het noorden. Ten noorden van de Pyreneeën houdt het reliëf vrij abrupt op. Vanaf dat moment glijdt de droge lucht van de EML over een vochtig-warme luchtlaag aan de grond. Dit alles geeft een zeer onstabiele situatie.

Op het moment dat de vochtig-warme lucht aan de grond middels opwarming opstijgt en de EML binnendringt, ontstaan er (meestal boven Frankrijk) zeer zware onweersbuien die met een zuidelijke hoogtestroming richting de Benelux koersen. Geholpen door dynamische omstandigheden zoals een sterke straalstroom (rondom het Ierse lagedrukgebied) en voldoende windschering kunnen onweersbuien bij een Spanish Plume makkelijk doorgroeien naar multicells of supercells.

De buien in een Spanish Plume verplaatsen zich relatief snel. Een Spanish Plume duurt meestal ook niet langer dan 2 tot 3 dagen.

warmteonweer spanish plume
De totstandkoming van warmteonweer bij een Spanish Plume schematisch weergegeven. (rammb.cira.colostate.edu)

Ostgewitter

Naast de bekende Spanish Plume is er nog een andere, minder voorkomende vorm van warmteonweer: het Ostgewitter. Waar de onweersbuien zich bij een Spanish Plume boven Frankrijk of Spanje ontwikkelen, ligt het ontstaansgebied bij Ostgewitter ten oosten van de Benelux. Meestal ligt er een hogedrukgebied boven het noorden van Europa en een lagedrukgebied boven Frankrijk.

Niet zelden is het bij dergelijke configuraties in Scandinavië warmer dan in het Middellandse Zeegebied. De warme lucht boven Scandinavië en Oost-Europa stroomt met een oostenwind de Benelux binnen. Door de sterke instraling in deze continentale luchtsoort wordt de atmosfeer midden op de dag zo onstabiel, dat zich onweersbuien kunnen vormen. Dit gebeurt bij voorkeur dichtbij het Zuid-Europese lagedrukgebied.

Doordat er bij Ostgewitter meestal weinig stroming in de bovenlucht is, bewegen buien zich maar heel langzaam voort. Doordat buien heel lang boven hetzelfde gebied hangen, kan er veel regen in korte tijd vallen. Zo kan het in bepaalde gebieden tot wateroverlast komen, terwijl er in andere gebieden juist niets aan de hand is. Dit is een groot verschil met de Spanish Plume waarbij onweersbuien zich sneller verplaatsen.

2 ostgewitter

Onweersverwachting woensdag

Vanaf dinsdag maakt het warme en droge weer plaats voor een onstabielere variant. De temperaturen blijven op peil met 22 tot 25°C, maar er kunnen in de loop van de dag ook enkele stevige buien ontstaan. Het is een typische vorm van Ostgewitter waarbij de onweersbuien boven Duitsland ontstaan en met een zwakke oostelijke stroming de Benelux binnen trekken.

  • Registreer de temperatuur en andere parameters met een automatisch weerstation dat prijs/kwaliteit uitstekend is. Kies voor Alecto! 🔥

Vooral de gebieden in het oosten van de Benelux krijgen van tijd tot tijd te maken met buien vanuit Duitsland. Bij deze buien kan veel regen in korte tijd vallen. De westelijke regio’s van de Benelux houden het zo goed als droog, al is het niet helemaal uit te sluiten dat ook hier een enkele bui ontstaat.

Voor onweersliefhebbers is het zeker een dag om in de gaten te houden, aangezien de timing en de zwaarte van de onweersbuien nog niet duidelijk is. We houden u op de hoogte met updates! Kan u toch niet wachten op de laatste weersverwachtingen, probeer het vernieuwde weer op locatie.

Sommige linkjes bevatten affiliate

Gastblog

Door Gastblog

Expert in weer en klimaat of een ander boeiende niche in de wetenschap? Geregeld worden wetenschappers aan het woord gelaten via een gastblog.


Verder lezen

Alles bekijken