19 april 2016 - 5 min. lezen
1 reacties 1

Er bestaat nog wel eens onduidelijkheid over de diverse soorten wervelwinden die voorkomen. Tornado’s, windhozen, waterhozen en tuba’s… al deze benamingen zijn reeds de revue gepasseerd. Het wordt tijd om de verwarring weg te halen en duidelijkheid omtrent wervelwinden te scheppen. NoodweerBenelux zoekt uit wat de begrippen stuk voor stuk betekenen. Heb je nog vragen voor onze weerdienst? Stel ze onderaan!

  • Extreem weer in je buurt? Geef het door via Weerflash
  • Bekijk de laatste weerberichten via onze sociale media

Wat zijn windhozen of tornado’s?

Windhozen of tornado’s zijn verticaal wervelende luchtkolommen die de vorm hebben van een trechter. Ze manifesteren zich altijd boven land en komen voor aan de onderkant van zogenaamde supercells, de zwaarste soort onweersbui die we kennen. Voordat we van een windhoos/tornado kunnen spreken, moet de ‘trechter’ aan de onderkant eerst contact hebben gemaakt met het aardoppervlak.

  • Vergeet ook soundings niet te analyseren! Meer info in dit boek

De windsnelheden hangen sterk af van de kracht van het systeem: soms is deze amper 100 km/u, maar bij de zwaarste verschijningsvormen (categorie EF-5) kan de windsnelheid oplopen tot 300 km/u of meer. Ook de horizontale doorsneden lopen sterk uiteen: bij de lichtste exemplaren bedraagt de diameter hooguit 10 meter, maar zware tornado’s kunnen soms vele honderden meters breed zijn.

Voorwaarden voor windhozen?

  1. Onstabiliteit, dat wil zeggen dat er een groot temperatuurverschil is tussen het aardoppervlak (waar het warm moet zijn) en de hogere delen van de atmosfeer (waar het koud moet zijn). Bij voldoende onstabiliteit kunnen er grote hoeveelheden lucht vanaf de grond opstijgen, wat het ontstaan van buienwolken/cumulonimbus makkelijker maakt;
  2. Er moet voldoende vocht aanwezig zijn. Zonder waterdamp kunnen er geen wolken gevormd worden;
  3. Windschering: om de roterende beweging te krijgen moet de windrichting op hoogte anders zijn dan de windrichting aan de grond. Daarnaast dient er een sterke hoogtewind aanwezig te zijn.

De algemene graadmeter voor de sterkte van tornado’s is tegenwoordig de Enhanced Fujita scale, die op 1 februari 2007 in Amerika ingevoerd werd in plaats van de verouderde Fujita scale. De index bestaat uit zes categorieën, variërend van EF-0 (lichte tornado) tot en met EF-5 (verwoestende tornado). Deze zijn in onderstaande afbeelding te zien:

efscale
De indeling van tornado’s volgens de bovenstaande tresholds. (feww.wordpress.com)

Wanneer is het een windhoos of een tornado?

Er is een discussie gaande over wat het verschil is tussen een windhoos en een tornado. Vaak worden deze termen door elkaar gebruikt. Om aan al deze onduidelijkheid een einde te maken is er een vuistregel gemaakt: wanneer de windsnelheid minder dan 104 km/u bedraagt mag je spreken van een windhoos. Het gaat hierbij om lichte wervelwinden die relatief weinig schade veroorzaken. Ligt de windsnelheid hoger dan 100 km/u, dan heb je altijd te maken met een tornado.

  • Ben jij een echte weerliefhebber? Dit cool hebbeding mag niet ontbreken. Een stormglas vertelt je namelijk of er slecht weer aan zit te komen.

Waterhoos

Onder een waterhoos verstaan we een trechtervormige slurf die voorkomt boven grote wateroppervlakten. De diameter varieert van een paar meter tot enkele tientallen meters, afhankelijk van de sterkte. Waar een windhoos zijn energie opneemt uit (opgewarmd) landoppervlak, is bij een waterhoos juist (warm) water de voedingsbron.

Nog een verschil met windhozen is dat waterhozen bij voorkeur in een windarme omgeving ontstaan, terwijl windhozen juist goed gedijen bij een sterke wind op grote hoogte. Daarentegen hebben beide verschijningsvormen ook een belangrijke overeenkomst: ze hebben beide onstabiliteit nodig om te kunnen ontstaan. Hiervoor moet het temperatuurverschil tussen de grond (water of land) en de bovenlucht groot genoeg zijn.

In de Benelux komen waterhozen vooral in augustus en september voor. In die maanden ligt de oppervlaktetemperatuur van onze wateren namelijk het hoogst en is de wind gemiddeld genomen vrij zwak. De kracht van waterhozen ligt veel lager dan die van windhozen of tornado’s en boven land boeten ze meestal direct aan kracht in. Toch doen mensen die zich op het water bevinden er verstandig aan om voorzichtigheid in acht te nemen en zo snel mogelijk de kant op te zoeken.

  • Spectaculaire wolken gezien en ken je hun naam niet? Dat is behoorlijk frustrerend voor de weerliefhebber. Dit boek helpt je op weg
waterhoos
Waterhoos in Thailand

Tuba

Een tuba, ook wel funnel cloud genoemd, is een bijkomende vorm van het wolkengeslacht cumulonimbus (buienwolk). Met tuba/funnel worden de uitzakkende delen van de wolkenbasis van de cumulonimbus aangeduid. Deze hebben de vorm van een kegel of slurf. Aan de randen zijn vaak kolkende bewegingen te zien, die samenhangen met sterke stijg- en daalstromen in een buienwolk.

Elk hoosverschijnsel manifesteert zich in eerste instantie als tuba. Dit komt omdat hoosverschijnselen zich van boven naar beneden ontwikkelen. Een tuba/funnel kan dus aan de onderkant doorgroeien. Pas op het moment dat de slurf contact maakt met het aard- of wateroppervlak, spreken we van een windhoos, waterhoos of tornado.

tuba
Een tuba/funnel cloud in Amerika. De tuba is zichtbaar als een slurf aan de onderkant van de buienwolk. Wat opvalt is dat de slurf de grond niet raakt. Hierin onderscheidt de tuba zich van de windhoos/tornado/waterhoos, die wel eerst contact moeten hebben gemaakt met een oppervlak (water of land). (CC BY 2.5) – Justin1569

Sommige linkjes bevatten affiliate

Gastblog

Door Gastblog

Expert in weer en klimaat of een ander boeiende niche in de wetenschap? Geregeld worden wetenschappers aan het woord gelaten via een gastblog.


Verder lezen

Alles bekijken