24 april 2016 - 6 min. lezen 0 reacties

Nu we ons stilaan terug opmaken voor het aankomende onweersseizoen, willen we toch nog een laatste keer terugkomen op het zware onweer dat we te verduren kregen tijdens de nacht van 29 op 30 augustus 2015. In een vorig artikel belichtten we vooral de fotografische kant van het verhaal. In dit artikel belichten we nog even de meteorologische kant. Ook staan we nog even stil bij de damage survey die enkele leden van NoodweerBenelux uitvoerden in Baliebrugge, deelgemeente van Ruddervoorde, de woonplaats van regisseur Jan Verheyen. Windschade en de link met een downburst/valwind kan gemaakt worden.

Synoptische situatie

Luchtdrukkaart 30 augustus 2015 om 2u 's nachts
Luchtdrukkaart 30 augustus 2015 om 2u ‘s nachts

Onder invloed van een aantal hogedrukkernen boven Centraal-Europa wordt tijdens het laatste weekend van de zomervakantie warme lucht aangevoerd uit het zuiden. Dit zorgt overdag voor aangename temperaturen. Op bovenstaande kaart zien we dat tijdens de avond van 29 augustus de situatie wijzigt. Een lagedrukgebied heeft zich gevormd in de buurt van Portugal en Spanje en nadert België.

Dit lagedrukgebied brengt warme en vochtige lucht met zich mee, een ideale voedingsbodem voor onweders. Bij het naderen van het lagedrukgebied draait de wind naar het oosten. Een gekoppeld warmtefront veroorzaakt opwaartse stuwing die de vorming van onweersbuien kan triggeren.

Windsnelheid op het 250 hPa vlak
Windsnelheid op het 250 hPa vlak

Als we nu even kijken naar de windsnelheid op grotere hoogte zien we dat de straalstroom nog altijd van ZW naar NO georiënteerd is. Dit zorgt voor de nodige windschering (“windshear”) om de onweersbuien nog een extra dimensie te geven.

Windschering volgens het GFS model tussen 0 en 3 km
Windschering volgens het GFS model tussen 0 en 6 km

Als laatste belichten we nog even de onstabiliteit van de atmosfeer. Volgens GFS is de CAPE rond middernacht niet heel groot (enkele 100’en eenheden), maar dit is voldoende om de onweersbuien te vormen. Verder naar het zuiden zien we wel een zone met grotere onstabiliteit die zich later op de nacht naar het noorden zal verplaatsen. Op onderstaande animatie zie je dan ook de geel/oranje vlek naar het noorden opschuiven.

Animatie van de naderende instabiliteit met de overlapping van windschering
Animatie van de naderende instabiliteit met de overlapping van windschering

Let ook op de waarden van de windschering. Voor het oosten van België spreken we over 12-20 m/s, maar naar het westen toe loopt dit op naar 26 m/s. Hieruit kon dan ook verwacht worden dat de zwaarste buien zich meer over het westen zouden positioneren. Doordat het lagedrukgebied maar laat op de dag ons naderde, kwamen de buien dan ook maar laat op gang. Op volgend radarbeeld zien we dat de eerste onweersbui de Belgische grens bereikt omstreeks 22u.

KNMI Radarbeeld omstreeks 22u
KNMI Radarbeeld omstreeks 22u

Leftmover komt tot ontwikkeling

Lange tijd komt de ene na de andere onweersbui vanuit Frankrijk ons land binnen. Elke bui veroorzaakt wel onweer, maar zonder veel erg. Omstreeks 4u verandert heel de zaak. Een zoveelste onweersbui trekt de grens over in de buurt van Doornik.

KNMI Radarbeeld omstreeks 4u
KNMI Radarbeeld omstreeks 4u

In het komende anderhalf uur zien we dat deze bui zich splitst en dat het linkse deel een volledig ander traject volgt dan de normale trekrichting van de buien. In dit geval spreekt men van een “leftmover”, gezien de linkse beweging van de bui t.o.v. de normale beweging. In volgende radarloop kan je dit perfect zien gebeuren:

In de meeste gevallen is het linkse gedeelte van de bui het stuk dat snel uitsterft en is het rechtse deel het stuk dat verder leeft en sterker wordt en tot schade kan leiden. Maar in dit geval was het juist andersom. Het linkse deel werd intensiever. Dit kan je zien aan de paarse kern op volgend beeld. Een apart fenomeen met de nodige gevolgen aan de grond!

KNMI Radarbeeld 4u50 - Let op de paarse kern in de bui
KNMI Radarbeeld 4u50 – Let op de paarse kern in de bui

De kern vertoonde eigenschappen van een supercell. De paarse kern geeft aan dat de neerslagintensiteit ergens rond 60 dBz lag. Dit komt overeen met een intensiteit van 200 mm/u! Enkele stormjagers van Noodweer Benelux stelden kort na de passage ook vast dat er hagel gevallen was in de regio Torhout – Ruddervoorde. Later die zondagmorgen kwamen veel meldingen binnen van hagelschade aan auto’s. Dit duidt erop dat de hagel toch van redelijke omvang moet geweest zijn (naar schatting 2-3 cm).

Damage survey: tornado of valwind?

Tijdens de terugrit stelde NoodweerBenelux vast dat in de buurt van Ruddervoorde – Torhout enkele bomen op de weg waren terecht gekomen. Dat samen met de melding van de hagelschade, en ook de melding in de media van een tornado die het huis van regisseur Jan Verheyen getroffen had, leidde ertoe dat we op zondag een damage survey of schade onderzoek ter plaatse uitvoerden. Er was namelijk twijfel over het feit of het nu een tornado of een valwind was die de wijk Baliebrugge getroffen had. Een supercell vertoont in de hogere luchtlagen draaibewegingen, maar dat wil niet noodzakelijk zeggen dat er ook tornado’s gevormd worden op grondniveau.

Wanneer men schadeonderzoek doet naar windschade is de belangrijkste factor om te kijken naar de richting van de schade. Bij een tornado stelt men ter plaatse een lange quasi rechte lijn van enkele tot tientallen meters vast met lokale schade. Men stelt dan bv. maïs vast die in een grote boog op de grond ligt.

Bij een valwind gaat het om een heel ander soort schade. Valwinden ontstaan doordat een grote massa neerslag uit de wolk naar de grond toe valt. Tijdens de val komt de neerslag in warmere lucht terecht wat voor verdamping zorgt. Deze verdamping zorgt voor verdere afkoeling waardoor de massa van de neerslag nog zwaarder wordt. De luchtverplaatsing die hiermee gepaard gaat bereikt de grond en moet zich verder over de grond horizontaal verspreiden. Deze “windstoot” kan snelheden bereiken tot 200 km/u. Volgend beeld toont een schematische voorstelling van een downburst:

Schematische voorstelling van een downburst (Copyright Noodweer Benelux)
Een downburst kan flink wat stormschade veroorzaken. (NoodweerBenelux)

De schade die we ter plaatse aantreffen is veel meer verspreid over het landschap en is ook in willekeurige richtingen gericht. In dit geval stelden we vooral veel schade vast aan bomen. De reden hiervoor is dat de bomen nog volop in het blad stonden en dus veel vatbaarder waren voor windschade.

Op volgende kaart hebben we met pijlen aangegeven wat de richting van de schade is op verschillende plaatsen:

Kaart met de vastgestelde richtingen van schade in de buurt van Baliebrugge
Kaart met de vastgestelde richtingen van schade in de buurt van Baliebrugge

Gezien de omvang van het gebied waarin er schade opgemeten is (de kaart toont minstens een zone van 2 km breed), kunnen we hier spreken van een valwind en is een tornado zo goed als uitgesloten. Als slot nog enkele foto’s die gemaakt werden door leden van NoodweerBenelux op zondag 30 augustus.

Gastblog

Door Gastblog

Expert in weer en klimaat of een ander boeiende niche in de wetenschap? Geregeld worden wetenschappers aan het woord gelaten via een gastblog.


Verder lezen

Alles bekijken