Hoe ontstaan tornado’s in Europa?
Deze ochtend werd het zuiden van Italië opgeschikt door een heuse tornado (regio rond Taranto). Deze wervelstorm rukte elektriciteitspalen uit de grond en pikte heel wat rommel (debris) op. U kan het filmpje van de flinke tornado hier terugvinden. Eerder deze maand werd ook het zuiden van Portugal (streek van Algarve) getroffen door een flinke tornado.
Al deze gebeurtenissen maakten het noodzakelijk voor ons om jullie wat meer te vertellen over hoe tornado’s/windhozen in Europa ontstaan.
Hoe ontstaan tornado’s?
Het is heel belangrijk dat u het onderscheid kunt maken tussen de classificatie tornado en de term windhoos. In Europa wordt algemeen gesteld dat tornado’s niet voorkomen, maar dat het hem hier gaat over krachtige windhozen. In het geval van deze ochtend zou je daar wel eens aan durven twijfelen. De impact van deze wervelstorm was groot en ook de schade was aanzienlijk.
Concreet mag je dus stellen dat wanneer de schade beperkt blijft en de wervelwind slechts enkele seconden contact maakt met de grond, het hier gaat om een windhoos (vaak te spotten in de zomerperiode).
Wanneer de schade aan de grond groter wordt en er ook materialen de lucht worden ingezogen, dan kan het gaan om een tornado. We classificeren ze vanaf EF0 tot EF5 tornado’s. Merk op dat deze laatste categorie zelden voorkomt op Europees grondgebied en meestal te spotten valt boven Tornado Alley.
Tornadokans op de weerkaarten
Deze ochtend heb ik enkele belangrijke plaatjes gezocht die de situatie in Italië kunnen ophelderen. Taranto is op diverse kaartjes met een cirkel aangeduid. We bespreken een viertal ‘stormkaarten’ met zwaar weer indices (veel gebruikt door stormchasers tijdens de zomerperiode).
Een basisvoorwaarde voor hevig onweer is de zogenaamde latente onstabiliteit in de atmosfeer. Deze wordt vaak opgewekt door diverse luchtmassa’s met een verschillende temperatuur. De combinatie van zuiderse lucht en koelere lucht uit het westen of noorden is meestal voldoende voor de ontwikkeling van zware buien.
We noemen ze supercells. Zoals te zien op het kaartje is er onstabiliteit aanwezig ter hoogte van Taranto (MLcape = 500 – 750 j/KG).
In vergelijking met de waardes die ze soms in Amerika (2500 – 4000 j/KG) halen, stelt dit niks voor. Toch was het voldoende door de combinatie met onderstaande factoren.
Een tweede voorwaarde voor het ontstaan van hevige buien is de aanwezigheid van windschering. Deze windshear gaat in de bui een roterende beweging veroorzaken waardoor de uitzakkingen onder correcte omstandigheden richting de grond worden aangezogen.
Geen windschering, weinig kans op windhozen of tornado’s. Opnieuw wordt aan deze factor (weliswaar opnieuw minimaal) voldaan in het reeds eerder besproken gebied.
Nog een waarde die de kansen op extreem weer aangeeft is de Storm Relative Helicity. Deze waarde meet de kracht van een roterende stijgstroom in een zogenaamde supercell. Dat klinkt heel moeilijk, maar je kan het een beetje vergelijken met de invloed van een kurkentrekker in de onweersbui.
Hoe heviger de kurkentrekker draait, hoe makkelijker er rotatie gaat optreden en hoe vlotter tornado’s richting de grond worden aangezogen. Ook aan deze waarde werd vanochtend voldaan.
Extreem weer, combinatie van windschering en onstabiliteit
Eigenlijk kunnen we besluiten dat het geval Taranto een klassiek voorbeeld is van potentiële onstabiliteit (koude lucht rondom depressie en het warme zeewater van de Middellandse Zee) gecombineerd met windschering (verschillende windrichtingen). De druk in de bui was dusdanig hoog dat het zaakje ging roteren met een prachtig filmpje tot gevolg.
UPdate 10 juli 2015
Op 8 juli 2015 trok een hevige F4 tornado door de provincie Venetië. Deze wervelwind was verbonden aan een supercell en heeft voor fikse schade gezorgd in de buurt van Mira en Dolo.
Bron kaartjes: lightningwizard.com
